Trudny rok 2016

Konferencję otworzyła dr Marzenna Guz-Vetter, zastępca dyrektora Przedstawicielstwa Komisji Europejskiej w Polsce. Przypomniała najtrudniejsze wyzwania, z jakimi mierzyła się UE w kończącym się roku: brytyjskie referendum, wzrost nastrojów eurosceptycznych, napływ uchodźców i nielegalnych imigrantów, wreszcie - coraz bardziej skomplikowana sytuacja polityczna w bezpośrednim sąsiedztwie UE: wojna w Syrii, konflikt między Rosją a Ukrainą. Rok 2016 to także rozpoczęcie procedury praworządności wobec Polski, co ma związek z prawnym i politycznym sporem dotyczącym Trybunału Konstytucyjnego.

Guz-Vetter przywołała także wydarzenia, które w przyszłym roku będą decydować o kształcie UE. – W 2017 r. będziemy obchodzić 60-lecie projektu integracji europejskiej. Oczekuje się, że planowane w marcu spotkanie w Rzymie szefów państw i rządów UE udzieli odpowiedzi na pytanie, w jakim kierunku Unia Europejska będzie się rozwijała w najbliższych latach. Wynik referendum w Wielkiej Brytanii w pewnym sensie wywołał nas do tablicy i przyspieszył debatę na temat tego, jakie wnioski państwa UE powinny wyciągnąć z faktu, że mamy dziś tak małą płaszczyznę porozumienia między państwami członkowskimi, tak niskie poczucie wspólnoty i tak duży wzrost sił populistycznych, nacjonalistycznych i antyeuropejskich. We wrześniu przewodniczący Juncker w przemówieniu programowym mówił wręcz o kryzysie egzystencjalnym, jaki przezywa obecnie Unia Europejska z uwagi na silne poczucie niepewności i zagubienia wśród obywateli. Jednocześnie podkreślił, że zamiast poddawania się fali frustracji i oddawania pola siłom populistycznym i nacjonalistycznym, obowiązkiem Komisji Europejskiej jest koncentrowanie się na tworzeniu wzrostu gospodarczego i nowych miejsc pracy, przeciwdziałaniu nierównościom społecznym, stabilizowaniu strefy euro, a także na ochronie granic zewnętrznych, na szukaniu nowych rozwiązań w polityce azylowej i migracyjnej, wzmacnianiu współpracy w dziedzinie polityki obronnej i bezpieczeństwa, walce z terroryzmem oraz przeciwdziałaniu wzrastającej fala przestępstw w cyberprzestrzeni. W swoim programie pracy na 2017 rok KE stawia na "zakasanie rękawów" i pozytywny program działań jaki został zarysowany w ramach 10 priorytetów Komisji Junckera zaraz po jej powołaniu.

Konferencja została podzielone na trzy panele tematyczne:

• Kryzys migracyjny - test dla Europejskiej efektywności i solidarności? -
• Rynek wewnętrzny – rynek gospodarczej wolności czy projekt w zaniku?
• UE w świecie: słabnąca potęga czy główny rozgrywający?

Gospodarzem pierwszej debaty na temat migracji była Europejska Rada Spraw Zagranicznych, zaś moderatorem Piotr Buras, dyrektor Warszawskiego biura European Council on Foreign Relations. Podczas dyskusji omawiano sposoby kontrolowania kryzysu migracyjnego. Gerald Knaus (Prezes European Stability Initiative, Berlin) stwierdził, że jednym z największych problemów jest postawa niektórych państw członkowskich oraz tendencja wzajemnego "obwiniania się". Z kolei Vessela Tcherneva (dyrektor programowa oraz szef biura ECFR w Sofii) przypominała, że kryzys migracyjny ma wiele wymiarów i przyczyn, o których mówi się niewiele jak np. zmiany klimatyczne. W panelu uczestniczył również Rainer Münz (doradca ds. migracji i demografii, European Political Strategy Centre, Bruksela).

Kolejną część konferencji otworzyło przemówienie sekretarza stanu ds. europejskich Konrada Szymańskiego. - Po pierwsze Brexit, po drugie migracja, po trzecie sprawa reformy, która w związku z tymi kwestiami zaczęła być tematem stale obecnym w debacie europejskiej - mówił wiceszef MSZ. Zwracał też uwagę na dwa tematy "nie dość doceniane": kondycję sąsiedztwa UE oraz wspólny rynek.

- Każde złe porozumienie w sprawie wspólnego rynku, nieszanujące równowagi praw i obowiązków - zasady, którą przyjęły wszystkie inne państwa trzecie, które współpracują UE, jak Szwajcaria czy Norwegia - będzie bardzo złą wiadomością dla przyszłości Unii - powiedział wiceminister. Jak dodał, "to nie jest tylko kwestia polskiego punktu widzenia, to jest kwestia zasad".

Według Szymańskiego, wyniku brytyjskiego referendum nie można postrzegać tylko przez pryzmat wewnętrznych problemów UE. - Z całą pewnością podczas kampanii referendalnej powiedziano wiele nieprawdziwych rzeczy na temat natury wspólnego rynku i tego jak wspólny rynek wpływa na dobrostan gospodarczy Wielkiej Brytanii. Ale do tego nabrzmienia niechęci i nieufności wobec UE nie doszłoby, gdyby UE lepiej radziła sobie z zarządzaniem różnicą zdań.

Nawiązując do kryzysu migracyjnego Szymański zaznaczył, że Polska "od początku zaangażowała się ponadprzeciętnie w to, żeby budować odporność UE na wstrząsy natury migracyjnej". - Rekordowo szybko udało nam się ustalić kompromis w zakresie nowego brzemienia przepisów dotyczących Europejskiej Straży Granicznej i Przybrzeżnej - mówił. Równie szybko udało się osiągnąć "trudny i kruchy" układ z Turcją w kwestii migracji.

- Polska jest krajem numer jeden, jeśli chodzi o współpracę w Europolu, jest krajem wiodącym, jeżeli chodzi o współpracę z Europejskim Urzędem Wsparcia Azylowego, jest krajem frontowym, jeżeli chodzi o ochronę granic zewnętrznych Unii - mówił Szymański.

Zdaniem Szymańskiego, odnowy wymaga też Europejska Polityka Sąsiedztwa. - W zasadzie całe nasze sąsiedztwo na Południu i na Wschodzie stanowi dzisiaj zagrożenie dla bezpieczeństwa UE i zagrożenie dla stabilności polityczne krajów UE.

W kolejnym panelu "Rynek wewnętrzny UE - rynek gospodarczej wolności czy projekt w zaniku?", moderowanym przez Krzysztofa Blusza (WiseEuropa), zastanawiano się m.in. czy europejski jednolity rynek ma kiedykolwiek szanse realnie konkurować ze Stanami Zjednoczonymi. Uczestnikami dyskusji byli: Fredrik Erixon (dyrektor w European Centre for International Political Economy, Bruksela), prof. Witold Orłowski (PricewaterhouseCoopers, Warszawa) i Marcin Roszkowski (Prezes Zarządu Instytutu Jagiellońskiego).

Konferencję zakończył panel "Unia Europejska w świecie - słabnąca potęga czy główny rozgrywający?" Jej moderatorem był Eugeniusz Smolar (członek Rady Centrum Stosunków Międzynarodowych), który rozmawiał z Alfredo Conte (Dyrektor Departamentu Planowania Strategicznego w Europejskiej Służbie Działań Zewnętrznych), dr Małgorzatą Bonikowską (Prezes Centrum Stosunków Międzynarodowych), prof. Jackiem Czaputowiczem (członek Rady Polsko-Amerykańskiej Komisji Fulbrighta, profesor Uniwersytetu Warszawskiego) i Olafem Osicą (Dyrektor ds. Oceny Ryzyk, Polityka Insight, były dyrektor Ośrodka Studiów Wschodnich).

Organizatorem konferencji "Europejskie podsumowanie roku. Spojrzenie na główne wyzwania UE" było Przedstawicielstwo Komisji Europejskiej w Polsce, we współpracy z Europejską Radą Spraw Zagranicznych, Warszawskim Instytutem Studiów Ekonomicznych i Europejskich – WiseEUROPA i Centrum Stosunków Międzynarodowych.

Relacja wideo z konferencji znajduje się tutaj.