Szanse na pracę dla uchodźców

Od początku niesprowokowanej agresji Rosji na Ukrainę ponad 7 mln osób uciekło z Ukrainy i przedostało się do UE.

Do tej pory jedynie stosunkowo niewielka liczba osób w wieku produkcyjnym weszła na unijny rynek pracy, ale oczekuje się, że liczba osób chcących wejść na ten rynek będzie rosnąć.

Szybka i skuteczna integracja na rynku pracy jest ważna zarówno z punktu widzenia społeczności przyjmujących, jak i osób uciekających przed wojną. Integracja umożliwia tym osobom odbudowanie swojego życia oraz dalszy rozwój umiejętności, a w ostatecznym rozrachunku przyczyni się do odbudowy Ukrainy.

Umiejętności i formalne kwalifikacje osób uciekających przed wojną muszą być odpowiednio identyfikowane i uznawane, aby ułatwić im wejście na rynek pracy i zapewnić zatrudnienie odpowiadające posiadanym umiejętnościom. Podnoszenie posiadanych kwalifikacji i zdobywanie nowych ma także decydujące znaczenie dla pomyślnego uczestnictwa w rynku pracy i społeczeństwie.

• W opublikowanych dziś wytycznych: opisano środki, które państwa członkowskie mogą wdrażać na podstawie dotychczas wyciągniętych wniosków i zgromadzonych najlepszych praktyk, w oparciu o wcześniejsze działania na szczeblu UE, aby

1. ułatwić integrację na rynku pracy osób przybywających z Ukrainy; oraz
2. zapewniać im dostęp do kształcenia i szkolenia zawodowego oraz edukacji dorosłych;

• przedstawiono szereg konkretnych przykładów projektów finansowanych ze środków unijnych, które mogą posłużyć państwom członkowskim jako wzorzec dla inicjatyw w tej dziedzinie i umożliwić im optymalne wykorzystanie wsparcia dostępnego na szczeblu unijnym.

Wytyczne mają zastosowanie zarówno do osób, które kwalifikują się do tymczasowej ochrony na podstawie dyrektywy w sprawie tymczasowej ochrony, jak i do osób kwalifikujących się do odpowiedniej ochrony przewidzianej w prawie krajowym.

Dostęp do rynku pracy i szkoleń

W opublikowanych dziś wytycznych Komisja zachęca państwa członkowskie do:

• udostępniania informacji na temat wsparcia, z jakiego mogą korzystać osoby uciekające przed wojną na Ukrainie, takiego jak poradnictwo zawodowe, doradztwo i ochrona przed dyskryminacją. Jest to uzupełnienie istniejącego obowiązku prawnego do informowania osób o przysługujących im prawach;
• ułatwiania integracji na rynku pracy osób objętych tymczasową ochroną oraz – w stosownych przypadkach – osób korzystających z odpowiedniej ochrony przewidzianej w prawie krajowym, zwłaszcza poprzez:

1. zachęcanie osób przybywających do UE do rejestrowania się w publicznych służbach zatrudnienia;
2. uwzględnianie potrzeb osób uciekających przed wojną w pracy organów krajowych i służb zatrudnienia (np. zwrócenie szczególnej uwagi na kwestię dostępu kobiet do rynku pracy oraz do systemu opieki nad dziećmi i edukacji szkolnej; rekrutowanie osób w sektorach, w których brakuje pracowników, lub w których mogłyby one wspierać inne osoby przybywające z Ukrainy);
3. udzielanie wsparcia pracodawcom zatrudniającym osoby uciekające przed wojną oraz zapewnianie świadczeń na zakładanie przedsiębiorstw typu start-up; oraz
4. tworzenie programów wsparcia przedsiębiorczości dla nowo przybyłych;

• zapewnienia jak najszerszego dostępu do rynku pracy, np. poprzez wyeliminowanie ryzyka wyzysku i pracy nierejestrowanej dzięki zapewnieniu współpracy między podmiotami, takimi jak organy ścigania i inspektoraty pracy; niekorzystania z możliwości – przewidzianej w dyrektywie w sprawie tymczasowej ochrony – dawania pierwszeństwa dostępu do rynku pracy obywatelom UE lub obywatelom innych konkretnych państw; zapewnienia, aby we wdrażanych środkach zawsze uwzględniano perspektywę osób z niepełnosprawnościami.

Uznawanie istniejących umiejętności i inwestowanie w nowe umiejętności

W opublikowanych wytycznych Komisja zachęca państwa członkowskie, aby:

• umiejętności i kwalifikacje były doceniane, analizowane i odpowiednio szybko uznawane niezależnie od tego, czy dostępne są dokumenty potwierdzające. Może to obejmować wsparcie w tworzeniu CV, testowanie umiejętności i uzupełnianie brakujących kwalifikacji;
• jak najszybciej zapewniono ukierunkowane możliwości zmiany i podnoszenia kwalifikacji, kształcenia i szkolenia zawodowego lub zdobywania praktycznego doświadczenia zawodowego. Wymaga to ścisłej współpracy z organizatorami kształcenia i szkolenia, partnerami społecznymi oraz sektorem prywatnym w celu zapewnienia, aby takie możliwości były adekwatne do potrzeb na rynku pracy i uzupełniały niedobory wykwalifikowanej siły roboczej;
• umożliwiono szybki dostęp do systemu wstępnego kształcenia i szkolenia zawodowego, w tym praktyk zawodowych oraz przeanalizowano możliwości przedłużenia pobytów obywateli Ukrainy biorących udział w szkoleniach zawodowych, zwłaszcza młodych osób;
• osobom dorosłym uciekającym przed wojną w Ukrainie zapewniono dostęp do kształcenia ogólnego, w tym kształcenia wyrównawczego, jak również możliwość zapisywania się do instytucji szkolnictwa wyższego.

Komisja udostępniła szereg narzędzi w ramach platformy Europass w języku ukraińskim. Dzięki nim osoby posługujące się językiem ukraińskim będą mogły tworzyć życiorysy, testować swoje umiejętności cyfrowe, wysyłać kandydatury i znajdować oferty pracy i szkoleń w UE. Ponadto niedługo udostępniona zostanie wersja europejskiej klasyfikacji umiejętności, kompetencji, kwalifikacji i zawodów (ESCO) w języku ukraińskim.

Wsparcie z funduszy unijnych

Fundusze UE mogą zostać wykorzystane przez państwa członkowskie do finansowania środków mających na celu zapewnienie dostępu do rynku pracy, kształcenia i szkolenia zawodowego oraz kształcenia dorosłych. Obejmuje to środki z Europejskiego Funduszu Społecznego (EFS),

Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego (EFRR), Europejskiego Funduszu Pomocy Najbardziej Potrzebującym (FEAD) oraz Funduszu Azylu, Migracji i Integracji (FAMI). Pomocne mogą być również program InvestEU, Instrument Wsparcia Technicznego i Erasmus+.

W opublikowanych dziś wytycznych przedstawiono konkretne przykłady finansowanych ze środków unijnych projektów wspierających integrację na rynku pracy, jak np.:

• finansowany w ramach EaSI (programu Unii Europejskiej na rzecz zatrudnienia i innowacji społecznych) projekt pobudzenia przyspieszonego działania (FAB), który realizowany jest w Austrii, Niemczech, Włoszech, Hiszpanii i Szwecji i polega na finansowaniu przyspieszonych ścieżek integracji na rynku pracy uchodźców i ich rodzin, ze szczególnym uwzględnieniem uchodźczyń;
• realizowany w Belgii i finansowany ze środków EFS projekt „centrów walidacji umiejętności”, w których osoby z doświadczeniem zawodowym uciekające przed rosyjską napaścią na Ukrainę mogą uzyskać oficjalne i bezpłatne uznanie posiadanych umiejętności. Oficjalne uznanie przydaje się do udowodnienia umiejętności przed pracodawcą, wznowienia szkoleń lub uzyskania możliwości wykonywania danego zawodu.

Dalsze działania

Państwa członkowskie zachęca się do kontynuowania działań wspierających osoby uciekające przed rosyjską wojną napastniczą przeciwko Ukrainie i ułatwiających ich integrację na rynku pracy, w tym do optymalnego wykorzystania w tym celu wsparcia dostępnego na szczeblu UE. Komisja jest gotowa dalej współpracować z organami krajowymi i innymi odpowiednimi zainteresowanymi stronami i nadal będzie zapewniać wytyczne z uwzględnieniem zmieniających się okoliczności.

Kontekst

Podstawą przyjmowania przez UE osób uciekających przed napaścią rosyjską jest jednomyślne uruchomienie – po raz pierwszy w historii – unijnej dyrektywy w sprawie tymczasowej ochrony, która nadaje beneficjentom natychmiastowy bezpieczny status obejmujący dostęp do zezwolenia na pobyt, mieszkania, szkół, opieki zdrowotnej i zatrudnienia. Na mocy tej dyrektywy osoby uciekające przed wojną mają prawo dostępu do rynku pracy, możliwości edukacyjnych dla osób dorosłych oraz kształcenia i szkolenia zawodowego, a także zdobywania praktycznego doświadczenia zawodowego. W komunikacie w sprawie przyjmowania osób uciekających przed wojną na Ukrainie z 23 marca zachęcono państwa członkowskie do rozszerzenia dostępu do unijnego rynku pracy również na osoby korzystające z odpowiedniej ochrony przewidzianej w prawie krajowym. W dzisiejszym komunikacie zachęca się państwa członkowskie do zapewnienia takim osobom również dostępu do kształcenia i szkolenia zawodowego oraz edukacji dorosłych. Odpowiednia ochrona jest alternatywą dla tymczasowej ochrony, która może być oferowana przez państwa członkowskie obywatelom państw trzecich, którzy legalnie przebywali na Ukrainie i uciekli z powodu rosyjskiej wojny napastniczej.

Nowe wytyczne uzupełniają i opierają się na różnego rodzaju środkach wsparcia osób uciekających przed rosyjską inwazją na Ukrainę, które zostały już wdrożone na szczeblu UE. Szereg tych środków Komisja przedstawiła w swoim komunikacie z marca. W szczególności Komisja przedstawiła wytyczne operacyjne wspierające państwa członkowskie w stosowaniu dyrektywy w sprawie tymczasowej ochrony, zalecenie dotyczące pomocy wykwalifikowanym uchodźcom w dostępie do zatrudnienia w UE oraz 10-punktowy plan dotyczący ściślejszej koordynacji europejskiej w zakresie przyjmowania osób uciekających przed wojną w Ukrainie. Ponadto realizowane są różne inicjatywy, aby ułatwić państwom członkowskim pełne wykorzystanie dostępnych środków unijnych, zwłaszcza tych przewidzianych na mocy rozporządzenia w sprawie „Działania w ramach polityki spójności na rzecz uchodźców w Europie” (CARE). UE przekazała już państwom członkowskim płatności zaliczkowe w wysokości 3,5 mld EUR na wsparcie osób uciekających przed wojną. 

Dodatkowe informacje

• Komunikat „Wytyczne dotyczące dostępu do rynku pracy, kształcenia i szkolenia zawodowego oraz edukacji dorosłych w przypadku osób uciekających przed rosyjską wojną napastniczą przeciwko Ukrainie”
• Strona internetowa – Solidarność UE z Ukrainą
• Strona internetowa – Informacje dla osób uciekających z Ukrainy przed wojną