Społeczne gwarancje

Komisja Europejska przedstawiła zmiany do unijnych przepisów dotyczących koordynacji zabezpieczenia społecznego. Stanowią one część programu prac Komisji na rok 2016 oraz jej działań na rzecz ułatwiania mobilności pracowników, gwarantowania sprawiedliwości osobom przemieszczającym się i podatnikom, zapewniają także lepsze narzędzia współpracy między organami władzy państw członkowskich. Wniosek aktualizuje obecne zasady w taki sposób, aby były one sprawiedliwe, jasne i łatwiejsze w egzekwowaniu.

Bez unijnych przepisów dotyczących koordynacji zabezpieczenia społecznego swobodny przepływ osób nie byłby możliwy. Zasady te gwarantują, że w przypadku przeprowadzki do innego państwa członkowskiego nie traci się praw do zabezpieczenia społecznego. Istnieją one od 1959 r. i są regularnie aktualizowane, aby były adekwatne do potrzeb i odpowiadały realiom społeczno-gospodarczym w UE.

Zaproponowana aktualizacja odzwierciedla polityczne zobowiązanie Komisji do ustanowienia sprawiedliwych zasad mobilności pracowników rynku pracy. Jest to wyważona propozycja, która ułatwia swobodny przepływ pracowników i ochronę ich praw, a jednocześnie pomaga organom krajowym, wzmacniając ich narzędzia do walki z zagrożeniem nadużyć lub oszustw. Wprowadza ona ściślejszy związek pomiędzy miejscem, w którym składki są faktycznie opłacane, a miejscem korzystania ze świadczeń, co zapewnia sprawiedliwy podział obciążeń między państwami członkowskimi.

Marianne Thyssen, unijna komisarz odpowiedzialna za zatrudnienie, sprawy społeczne, umiejętności i mobilność pracowników, powiedziała: - Swobodny przepływ jest podstawowym prawem naszej Unii cenionym przez jej obywateli. Przynosi on korzyści pracownikom, pracodawcom i całej gospodarce, pomagając przeciwdziałać niedoborom siły roboczej i niedoborom umiejętności. Mobilność pracowników sprzyja ożywianiu wzrostu gospodarczego i konkurencyjności. Mobilność musi się jednak opierać na jasnych, sprawiedliwych i możliwych do wyegzekwowania zasadach. O to właśnie chodzi we wniosku dotyczącym aktualizacji unijnych przepisów dotyczących koordynacji systemów zabezpieczenia społecznego: gwarantuje on swobodny przepływ pracowników i chroni prawa obywateli, wzmacniając jednocześnie narzędzia do zwalczania ewentualnych nadużyć.

Propozycja uaktualnia unijne przepisy w czterech następujących dziedzinach:

1. Świadczenia dla bezrobotnych:

• Osoby poszukujące pracy mogą przenieść otrzymywane świadczenia na okres co najmniej 6 miesięcy, zamiast obecnego okresu 3 miesięcy. Zwiększa to ich szanse na znalezienie zatrudnienia i pomaga w zwalczaniu bezrobocia i niedopasowania umiejętności w skali całej UE.
• W przypadku pracowników przygranicznych (którzy mieszkają w jednym kraju, a pracują w innym, i co najmniej raz w tygodniu wracają do domu) państwo członkowskie, w którym pracowali przez ostatnie 12 miesięcy, staje się odpowiedzialne za wypłatę świadczeń dla bezrobotnych. Odzwierciedla to zasadę, w myśl której świadczenia powinno wypłacać państwo, które przyjmowało składki.
• Państwa członkowskie mogą wymagać, aby osoba przepracowała w danym państwie co najmniej 3 miesiące zanim – w przypadku utraty pracy – będzie mogła ubiegać się o świadczenia dla bezrobotnych na podstawie okresu przepracowanego w innym państwie członkowskim.

2. Świadczenia z tytułu opieki długoterminowej:

W niniejszym wniosku sprecyzowano, czym są świadczenia z tytułu opieki długoterminowej i gdzie przemieszczający się obywatele mogą się o nie ubiegać. Przyczynia się to do zwiększenia pewności prawa dla rosnącej grupy obywateli w naszym starzejącym się społeczeństwie zależnym od opieki długoterminowej.

3. Dostęp obywateli biernych zawodowo do świadczeń socjalnych:

W oparciu o orzecznictwo Trybunału Sprawiedliwości, wniosek wyjaśnia, że państwa członkowskie mogą zdecydować o nieprzyznaniu świadczeń socjalnych przemieszczającym się obywatelom biernym zawodowo, czyli osobom niepracującym, które nie szukają aktywnie pracy i które nie mają prawa pobytu w danym państwie. Obywatele bierni zawodowo mają prawo pobytu tylko w przypadku, jeśli posiadają środki na swoje utrzymanie i kompleksowe ubezpieczenie zdrowotne.

4. Koordynacja zabezpieczenia społecznego dla pracowników delegowanych:

Komisja proponuje wzmocnić przepisy administracyjne dotyczące koordynacji zabezpieczenia społecznego dla pracowników delegowanych. Stara się zapewnić, aby organy krajowe dysponowały właściwymi narzędziami do weryfikowania statusu zabezpieczenia społecznego takich pracowników oraz określa bardziej przejrzyste procedury współpracy między organami władzy państw członkowskich w przypadku nieuczciwych praktyk i nadużyć.

Ponadto wniosek nie zmienia istniejących przepisów dotyczących przenoszenia świadczeń na dziecko. Nie przewiduje się indeksacji świadczeń na dziecko: za wypłatę świadczeń na dziecko odpowiedzialnym pozostaje państwo będące miejsce pracy rodziców, a kwota nie podlega korekcie, jeżeli dziecko mieszka gdzie indziej. Z jednego państwa członkowskiego do drugiego przenoszonych jest mniej niż 1% świadczeń na dziecko.

Ogólnie rzecz biorąc, proponowane zmiany zapewnią przemieszczającym się obywatelom, władzom publicznym, pracodawcom i podatnikom większą przejrzystość, pewność prawa i sprawiedliwość. Ułatwiają swobodny przepływ, dając przy tym państwom członkowskim narzędzia do walki z nadużyciami.

Kontekst

UE ustanawia przepisy w celu koordynowania krajowych systemów zabezpieczenia społecznego oraz zapewnienia praw do zabezpieczenia społecznego w przypadku przeprowadzki w Europie (UE-28, Islandia, Liechtenstein, Norwegia i Szwajcaria).Przepisy te przewidują jedynie koordynację systemów zabezpieczenia społecznego w celu ustalenia, któremu systemowi podlega przemieszczający się obywatel. Przepisy nie dopuszczają, aby osoba była pozbawiona ochrony socjalnej lub też była objęta dwoma systemami w sytuacji transgranicznej.

Każde państwo członkowskie ma swobodę decydowania o szczegółach swojego własnego systemu zabezpieczenia społecznego, w tym o zapewnianych świadczeniach, warunkach uprawnienia do świadczeń, sposobie ich wyliczania oraz wysokości składek, w odniesieniu do wszystkich działów zabezpieczenia społecznego, takich jak ubezpieczenia emerytalne, ubezpieczenia od utraty pracy i ubezpieczenia rodzinne, pod warunkiem że przepisy krajowe w tej dziedzinie są zgodnie z zasadami prawa Unii, zwłaszcza w dziedzinie równego traktowania i niedyskryminacji. W tym kontekście państwa członkowskie mogą monitorować sytuację dotyczącą udzielania świadczeń z zabezpieczenia społecznego, również na rzecz obywateli mieszkających w innych państwach członkowskich. Szczególną rolę w wymianie informacji między państwami członkowskimi odgrywa Komisja Administracyjna ds. Koordynacji Systemów Zabezpieczenia Społecznego.

Przegląd przepisów dotyczących koordynacji zabezpieczenia społecznego zapowiedziano w programie prac Komisji na rok 2016, jako część szerszych działań Komisji na rzecz ułatwiania swobodnego przepływu pracowników.

Dodatkowe informacje

• MEMO: Pytania i odpowiedzi na temat przeglądu przepisów dotyczących koordynacji zabezpieczenia społecznego
• Wiadomości na stronie internetowej DG ds. Zatrudnienia
• Komunikat zmieniający rozporządzenie (WE) nr 883/2004 w sprawie koordynacji systemów zabezpieczenia społecznego i rozporządzenie (WE) nr 987/2009 dotyczące wykonywania rozporządzenia (WE) nr 883/2004
• Marianne Thyssen na Twitterze i Facebooku
• Zaprenumeruj bezpłatny elektroniczny biuletyn informacyjny Komisji Europejskiej na temat zatrudnienia, spraw społecznych i włączenia społecznego