Rządy prawa fundamentem UE

- Tablica wyników wymiaru sprawiedliwości 2018 pojawia się w chwili, gdy utrzymanie praworządności jest jednym z najważniejszych priorytetów UE. Bez rządów prawa zagrożona jest demokracja, prawa obywatelskie i należyte zarządzanie unijnymi funduszami - powiedziała Věra Jourová, komisarz do spraw sprawiedliwości, konsumentów i równouprawnienia płci. - Za pomocą tablicy wyników zachęcamy do przeprowadzania dobrych reform wymiaru sprawiedliwości i podajemy przykłady takich zmian. U podstaw każdej takiej reformy leży fakt, że nie ma praworządności bez wysokich europejskich standardów niezależności sądów. Nowa tablica przedstawia najważniejsze wskaźniki i pomoże państwom członkowskim w stosowaniu tych standardów.

W porównaniu z poprzednimi edycjami tablica wyników 2018 dalej rozwija wspomniane wskaźniki. Poszerzono w szczególności sekcję dotyczącą niezależności sądów, która jest istotna dla oceny praworządności. Przeanalizowano w niej bardziej szczegółowo Rady Sądownictwa, zaangażowanie władzy wykonawczej i parlamentu w powoływanie oraz odwoływanie sędziów i prezesów sądów, jak również organizację prokuratur. Po raz pierwszy przedstawiono w niej również dane dotyczące długości postępowań we wszystkich instancjach sądowych.

Tablica wyników wymiaru sprawiedliwości jest częścią zestawu narzędzi wykorzystywanych przez Komisję do monitorowania reform wymiaru sprawiedliwości państw członkowskich, wraz z europejskim semestrem, ramami na rzecz praworządności, mechanizmami współpracy i weryfikacji oraz postępowaniami w sprawie uchybienia zobowiązaniom państwa członkowskiego. Komisja uważa również, że należyte zarządzanie unijnymi funduszami przez państwa członkowskie wymaga skutecznej ochrony sądowej ze strony niezależnych sądów. W związku z tym, w ramach wieloletnich ram finansowych, Komisja zaproponowała nowy mechanizm praworządności. Rozporządzenie to ustanawia mechanizm, w ramach którego Unia może zawiesić, zmniejszyć lub ograniczyć dostęp do unijnych funduszy w przypadku uogólnionych braków w zakresie praworządności w państwie członkowskim.

Kluczowe ustalenia wynikające z tablicy wyników 2018:

• Niezależność sądów: W porównaniu z poprzednim rokiem lub okresem po 2010 r., postrzeganie niezależności sądów przez przedsiębiorstwa poprawiło się lub utrzymywało na stałym poziomie w około dwóch trzecich państw członkowskich, jednak w kilku państwach się pogorszyło. Zarówno obywatele, jak i przedsiębiorstwa postrzegają ingerencję lub presję ze strony rządu i polityków jako główny powód braku niezależności sądów i niezawisłości sędziów. Nowy wskaźnik dotyczący organizacji służb prokuratorskich pokazuje, że istnieje powszechna tendencja do tworzenia bardziej niezależnej prokuratury, a nie takiej, która jest podporządkowana lub powiązana z organami wykonawczymi.
• Środki finansowe kierowane do systemów wymiaru sprawiedliwości: Ogólnie rzecz biorąc, poziom wydatków sektora instytucji rządowych i samorządowych przeznaczonych na system wymiaru sprawiedliwości pozostał stabilny w większości państw członkowskich, jednak występują znaczne różnice między poszczególnymi państwami. Do ustalania wysokości potrzebnych sądom zasobów finansowych państwa członkowskie korzystają przede wszystkim z kosztów historycznych lub rzeczywistych zamiast opierać się na rzeczywistym nakładzie pracy lub kwotach, o które wnioskują sądy. 16 państw członkowskich finansowało swoje systemy wymiaru sprawiedliwości korzystając z unijnych funduszy.
• Skuteczność systemu wymiaru sprawiedliwości: Można zaobserwować pozytywne zmiany w państwach członkowskich zmagających się z wyzwaniami, ale w kilku państwach członkowskich postępowania w sprawach cywilnych i handlowych nadal trwają bardzo długo. W dziedzinie przeciwdziałania praniu pieniędzy, w około połowie państw członkowskich postępowania sądowe w pierwszej instancji trwają średnio do roku. W kilku państwach członkowskich mogą one trwać średnio nawet dwa lata lub więcej.

Dalsze działania

Wnioski z tablicy wyników 2018 uwzględniono w ocenie sytuacji w poszczególnych państwach przeprowadzonej w ramach europejskiego semestru w 2018 r. oraz w propozycjach dotyczących zaleceń dla poszczególnych krajów, wydanych przez Komisję Europejską w dniu 23 maja 2018 r. Te zalecenia polityczne są omawiane między państwami członkowskimi w Radzie. Przywódcy UE zatwierdzają je w czerwcu, zanim Rada przyjmie je w lipcu. Następnie rządy uwzględniają zalecenia w swoich planach reform i budżetach krajowych na kolejny rok.

Kontekst

Tablica wyników, zawierająca głównie informacje dotyczące postępowań sądowych w sprawach cywilnych i handlowych oraz administracyjnych, ma na celu wspieranie państw członkowskich w ich dążeniach do stworzenia otoczenia bardziej przyjaznego dla inwestycji, przedsiębiorstw i obywateli. Zwraca się na niej uwagę na trzy główne elementy skutecznego systemu wymiaru sprawiedliwości:

• Skuteczność: wskaźnik długości postępowania, wskaźnik zamykanych spraw i liczba spraw w toku.
• Jakość: wskaźniki dotyczące pomocy prawnej, opłat sądowych, szkoleń, monitorowania działań sądowych, budżetu i zasobów ludzkich.
• Niezależność: wskaźniki postrzegania niezależności wymiaru sprawiedliwości przez przedsiębiorstwa i ogół społeczeństwa oraz wskaźniki dotyczące gwarancji w odniesieniu do sędziów.

Poprawa skuteczności krajowych systemów wymiaru sprawiedliwości jest jednym z uznanych priorytetów europejskiego semestru – rocznego cyklu koordynacji polityki gospodarczej UE. Tablica wyników wymiaru sprawiedliwości UE zapewnia roczny porównawczy przegląd funkcjonowania krajowych systemów wymiaru sprawiedliwości i tym samym pomaga państwom członkowskim w realizowaniu tego priorytetu. W semestrze europejskim w 2018 r., na podstawie wniosku Komisji, Rada wydała zalecenia dla poszczególnych krajów w tym obszarze pięciu państwom członkowskim: Chorwacji, Włochom, Cyprowi, Portugalii i Słowacji.

Dodatkowe informacje:

• Tablica wyników wymiaru sprawiedliwości 2018
• Podsumowanie tablicy wyników wymiaru sprawiedliwości: Zestawienie informacji
• Pytania i odpowiedzi
• Wykresy z pełnymi danymi liczbowymi
• Badanie Eurobarometr pt. „Niezależność krajowych systemów wymiaru sprawiedliwości w UE postrzegana przez ogół społeczeństwa”
• Badanie Eurobarometr pt. „Niezależność krajowych systemów wymiaru sprawiedliwości w UE postrzegana przez ogół społeczeństwa”
• Europejski semestr