Perspektywy dla V4

Konferencję zainaugurował ambasador Republiki Bułgarii Emil Savov Yalnazov w imieniu Prezydencji w Radzie UE. Podkreślał, że V4 w ramach UE wspiera najistotniejsze obecnie obszary takie jak migracje, obronność, a przede wszystkim spójność regionalną oraz konwergencję.

W pierwszym panelu dyskusyjnym wystąpili: ambasador Słowacji Dusan Kristofik, ambasador Węgier Orsolya Zsuzsanna Kovacs, Dyrektor Przedstawicielstwa Komisji Marek Prawda oraz Marcin Czapliński z Ministerstwa Spraw Zagranicznych RP, były koordynator ds. Grupy Wyszehradzkiej.

Rozpoczynając debatę Marek Prawda przedstawił perspektywę UE na rolę i miejsce V4 w ramach UE. Podkreślał również znaczenie Grupy Wyszehradzkiej w polskiej polityce zagranicznej jako znaczącego elementu identyfikacyjnego oraz przykład rzetelnie uprawianej dyplomacji. Dyrektor Prawda skupił się na roli dynamiki rozwojowej grupy V4 i jej wpływie na konstrukcję Unii Europejskiej (inkluzywność, hamowanie procesu tworzenia się różnorodnych małych ugrupowań). Jego zdaniem, integracja krajów wschodu Europy i tym samym grupy V4 jest idealnym przykładem skutecznej polityki konwergencji UE.

Prawda wspomniał także o koordynacyjnej roli V4 przed posiedzeniami Rady Europejskiej. Jako były ambasador RP przy UE, obecny dyrektor Przedstawicielstwa KE opowiedział jak wyglądały wewnętrzne relacje miedzy przedstawicielami państw członkowskich przy Radzie Europejskiej. Polska i pozostali członkowie V4 jako „obrońcy polityki spójności” cieszyli się popularnością wśród przedstawicieli innych państw wspólnoty, a Stałe Przedstawicielstwo RP organizowało narady, które budowały pozycję Polski w UE.

Jednak takie wydarzenia polityczne i społeczne jak kryzys migracyjny, aneksja Krymu czy konflikt w Donbasie spowodowały, że grupa V4 stanęła przed nowymi wyzwaniami. Pojawiły się pytania dotyczące przyszłości V4 i nowych celów. Marek Prawda wskazywał, że obecnie grupa nie wykazuje już tak mocnej solidarności w relacjach z innymi krajami członkowskimi, nastąpiła zmiana paradygmatu. Jednak mimo różnic nie należy tracić z oczu strategicznych celów takich jak utrzymanie spójności w Unii Europejskiej. - Należy uniknąć Europy wielu prędkości – mówił dyrektor Prawda.

Kolejna część debaty skupiła się na wizji węgierskiej oraz słowackiej dotyczącej przyszłości Grupy Wyszehradzkiej. Ambasadorowie Kovacs i Kristofik przedstawili osiągniecia V4 oraz wspomnieli o współpracy w formacie V4+ z innymi państwami Europy i świata (np. Benelux, Inicjatywa Trójmorza, Australia, Izrael, Egipt). Podkreślali też znaczenie tożsamości historyczno-kulturowej Europy Środkowej.

Marcin Czapliński zwracał uwagę na zmianę paradygmatu grupy V4 spowodowaną zmianami zachodzącymi w samej UE i jej otoczeniu, takimi jak kryzys migracyjny. Wspomniał także o komplementarności projektów regionalnych w ramach różnych formatów współpracy (V4, Trójmorze, dziewiątka bukaresztańska itp.).

Panel 1 – Polityczne aspekty współpracy państw Grupy Wyszehradzkiej i jej konsekwencje dla Unii Europejskiej

Uczestnicy dyskusji: prof. dr hab. Agnieszka Orzelska-Stączek i prof. dr hab. Józef Fiszer (Instytutu Studiów Politycznych PAN), były szef Biura Bezpieczeństwa Narodowego prof. Stanisław Koziej, dr hab. Paweł Borkowski (Uniwersytet Warszawski).

Podczas debaty przedstawiono zagadnienia dotyczące struktury instytucjonalnej Grupy Wyszehradzkiej oraz wpływ aktualnych wydarzeń politycznych na spójność V4 i jej współpracy w ramach Unii Europejskiej. Opisano także aspekty integracyjne i dezyntegracyjne polityki unijnej państw Grupy Wyszehradzkiej - wspomniano o skoku cywilizacyjnym państw V4 po przystąpienia do UE, początkowej polityce integracyjnej państw tej grupy, która spowodowała przyhamowanie dynamiki działania V4. Po 2015 roku w Europie – również w krajach V4 - obserwujemy renesans nacjonalizmów, co mocno zmieniło stosunek państw grupy do Unii Europejskiej.

Profesor Koziej analizował problematykę bezpieczeństwa w grupie V4 porównując jej status z koncepcją wojskową połączonych grup zadaniowych (joint task force). Jego zdaniem, grupę można porównać do formacji wojskowej, którą powołuje się w konkretnym celu, a po jego osiągnięciu rozwiązuje się w jednostkę albo działa ona w innej konfiguracji.

Podczas podsumowania panelu wspominano o "iluzji superegionu" i tworzeniu baśni o jedności państw Grupy Wyszehradzkiej, która - ze względu na swoje położenie geograficzne - musi zabiegać o współpracę z UE, aby uniknąć peryferyjności, co z kolei mogłoby ją narazić na niekorzystne wpływy ze wschodu.

Panel 2 – Ekonomiczne przesłanki współpracy wyszehradzkiej a integracja europejska

Panel został podzielony na dwie części, w których wystąpili doktoranci i pracownicy różnych polskich uczelni.

W pierwszej części skupiono się na bezpieczeństwie ekonomicznym i energetycznym państw V4, integracji modelu społecznej gospodarki rynkowej w wersji neoliberalnej oraz analizie ekonomicznej integracji Polski w grupie V4.

Ostatnia część konferencji skupiła się na społecznych aspektach polityki państw Grupy Wyszehradzkiej – czy może okazać się ona wzmocnieniem czy zagrożeniem dla jedności UE? Uczestnicy omówili zagadnienia dotyczące polityki migracyjnej Polski w latach 2010-2018 w kontekście Grupy Wyszehradzkiej. Przypomniano również kryzys migracyjny i politykę Węgier prowadzoną przez premiera Wiktora Orbana.