Artykuł prasowy26 lutego 2024Przedstawicielstwo w PolsceCzas na przeczytanie: 9 min
NextGenerationEU na półmetku
Plan o wartości 800 mld euro stanowił skuteczną odpowiedź na skutki pandemii. NextGenerationEU funkcjonuje już od trzech lat i wspiera odbudowę gospodarki.
W lutym 2021 r. ustanowiono bezprecedensowy pod względem skali i ambicji Instrument na rzecz Odbudowy i Zwiększania Odporności, aby pomóc państwom członkowskim wyjść z pandemii COVID-19 oraz wzmocnić ich odporność i sprawić, by nasze gospodarki i społeczeństwa były bardziej ekologiczne, cyfrowe i konkurencyjne. Ten dostosowany do wymogów przyszłości instrument okazał się także kluczowy dla stawienia czoła pilnym wyzwaniom, takim jak wpływ napastniczej wojny Rosji przeciwko Ukrainie.
W swoich planach odbudowy i zwiększania odporności (RRP) państwa członkowskie opracowały reformy i inwestycje:
zgodne z priorytetami polityki ekologicznej, cyfrowej i społecznej UE oraz
odpowiadające na krajowe wyzwania określone w ramach europejskiego semestru w zaleceniach dla poszczególnych krajów.
Ocena śródokresowa wyznacza półmetek RRF i pokazuje stopień dotychczasowej realizacji jego celów.
Rzeczywiste zmiany w terenie
Państwa członkowskie realizują programy reform i inwestycji określone w planach krajowych. Do końca 2023 r. Komisja oceniła ponad 1 150 kamieni milowych i wartości docelowych jako osiągnięte na zadowalającym poziomie. Tak wysoki stopień wdrożenia reform i inwestycji przełożył się na pozytywne zmiany i wymierne rezultaty w terenie.
Dzięki RRF m.in. zaoszczędzono ponad 28 milionów megawatogodzin (MWh) energii. Ponad 5,6 mln kolejnych gospodarstw domowych podłączono do Internetu za pośrednictwem sieci o bardzo dużej przepustowości, a prawie 9 mln osób skorzystało ze środków ochrony przed klęskami żywiołowymi związanymi z klimatem, takimi jak powodzie i pożary.
Dotychczas państwom członkowskim wypłacono już blisko 225 mld euro z funduszy RRF, z czego 67 mld euro jako płatności zaliczkowe, aby przyspieszyć realizację reform i inwestycji oraz złagodzić krótkoterminowy wpływ kryzysu związanego z COVID-19, a następnie kryzysu energetycznego, na budżety państw członkowskich.
Udało się to dzięki ścisłej współpracy państw członkowskich, Komisji, Parlamentu Europejskiego i Rady.
Skuteczne wsparcie ożywienia gospodarczego w UE
Komisja szacuje, że około połowa oczekiwanego wzrostu inwestycji publicznych w latach 2019-2025 wynika z inwestycji finansowanych z budżetu UE, w szczególności z RRF. Inaczej niż w czasie wcześniejszych kryzysów, podczas pandemii COVID-19 i późniejszego kryzysu energetycznego inwestycje publiczne w Europie wzrosły z 3 proc. w 2019 r. do szacowanych 3,3 proc. w 2023 r. Oczekuje się, że w 2024 r. wyniosą one 3,4 proc. PKB.
Większość planów była gotowa już w 2021 r., co umożliwiło dokonanie znacznych płatności zaliczkowych i prędkie rozpoczęcie wdrażania reform. Aktywność gospodarcza powróciła do poziomu sprzed pandemii, a bezrobocie spadło do rekordowo niskiego poziomu, wynoszącego ok. 6 proc. Z modelowania ekonomicznego Komisji wynika, że realny PKB UE w 2026 r. może być nawet o 1,4 proc. wyższy niż miałoby to miejsce, gdyby NGEU nie wprowadzono. Wynik ten nie uwzględnia znaczącego wpływu, jaki reformy wprowadzane w ramach planów naprawy gospodarczej wywrą na wzrost gospodarczy w perspektywie długoterminowej. Oczekuje się, że w perspektywie krótkoterminowej zatrudnienie w UE wzrośnie nawet o 0,8 proc.
Elastyczny instrument
Państwa członkowskie strategicznie wykorzystały RRF przy stawianiu czoła nowym i utrzymującym się wyzwaniom.
Do końca 2023 r. Rada zatwierdziła zmiany każdego z 27 planów, aby zmaksymalizować wpływ wywierany przez nie w zmieniającym się kontekście. Plany te zaktualizowano, aby lepiej radzić sobie ze wzrostem cen energii w następstwie agresyjnej wojny Rosji przeciwko Ukrainie, a także z wysoką inflacją i zakłóceniami łańcucha dostaw. Plany Grecji, Słowenii i Chorwacji zaktualizowano również po to, aby lepiej radzić sobie ze skutkami klęsk żywiołowych, które nie tylko spowodowały ludzkie cierpienie, lecz także utrudniły wdrażanie niektórych reform i inwestycji.
Wprowadzone aktualizacje znacznie (o blisko 150 mld euro) zwiększyły wartość wsparcia UE dla naszych gospodarek. Kwota ta obejmuje dodatkowe finansowanie 23 rozdziałów REPowerEU oraz dodatkowe wsparcie kredytowe o wartości 125,5 mld euro. Oczekuje się, że łącznie RRF wesprze naszą gospodarkę kwotą 650 mld euro.
Napędzanie reform strukturalnych
Dzięki RRF państwa członkowskie poczyniły znaczne postępy w realizacji zaleceń dla poszczególnych krajów, wydanych w ramach europejskiego semestru. Oparty na wynikach charakter RRF – wyrażający się w tym, że wypłatę środków UE uzależnia się od osiągnięcia uzgodnionych kamieni milowych i wartości docelowych – udowodnił jego zdolność do napędzania długo oczekiwanych reform w wielu obszarach polityki, w szczególności w zakresie zielonej i cyfrowej transformacji oraz poprawy odporności społecznej i instytucjonalnej. Spodziewamy się również, że wdrożenie rozdziałów REPowerEU przyspieszy planowanie i wydawanie pozwoleń, zwłaszcza w odniesieniu do projektów dotyczących energii ze źródeł odnawialnych oraz efektywności energetycznej.
Jeżeli chodzi o zalecenia dla poszczególnych krajów na lata 2019–2020, odsetek tych, w stosunku do których państwa członkowskie poczyniły co najmniej „pewne postępy”, wzrósł w latach 2021–2023 z 52 proc. do 69 proc. To znaczna poprawa w stosunku do lat poprzednich.
Znaczne pobudzenie transformacji ekologicznej
RRF jest kluczowym instrumentem przyspieszenia unijnej zielonej transformacji. Wszystkie plany państw członkowskich przekroczyły cel, zgodnie z którym 37 proc. działań powinno prowadzić do osiągnięcia celów klimatycznych, a niektóre państwa członkowskie przeznaczyły ponad 50 proc. swoich planów na Zielony program działań. Ponadto RRF wspiera politykę zatrudnienia i politykę społeczną, czym przyczynia się do sprawiedliwej zielonej transformacji.
Dzięki dodaniu rozdziałów REPowerEU do planów odbudowy kolejne 60 mld euro z RRF zostanie przeznaczone na zieloną transformację. Pomoże to zaoszczędzić energię, przyspieszyć produkcję czystej energii i zdywersyfikować dostawy energii do UE, a także zwiększyć zdolności produkcyjne przemysłu technologii neutralnych emisyjnie.
Przyspieszenie realizacji
Wprowadzane zmiany wpłynęły na tempo realizacji istniejących już planów. Wdrażanie w terenie postępowało przez cały 2023 r. – liczba wniosków o płatność złożonych do końca 2023 r. podwoiła się (z 27 do 54).
Oczekujemy dalszego pozytywnego rozwoju sytuacji, jako że państwa członkowskie są nastawione na przyspieszenie wdrażania RRF, który trwa do 2026 r. Komisja ocenia obecnie 18 wniosków o płatność, a w 2024 r. spodziewa się otrzymać co najmniej kolejnych 20. Na tej podstawie do końca roku Komisja spodziewa się wypłacić ponad 100 mld euro w ramach płatności dodatkowych.
Przez cały okres obowiązywania RRF będzie – za pośrednictwem planów krajowych – stymulować realizację licznych inwestycji i reform, które przyniosą pozytywne zmiany nie tylko obywatelom i przedsiębiorstwom, lecz także UE jako całości. Ocenie śródokresowej towarzyszą podsumowania państw, w których przedstawiono najznamienitsze i najskuteczniejsze projekty i reformy w ramach każdego z planów odbudowy.
Wyciągnięte wnioski
W ocenie śródokresowej podkreślono szerokie poparcie państw członkowskich i innych zainteresowanych stron dla opartego na wynikach charakteru RRF. Uzależnienie wypłat środków od postępów i osiągniętych wyników, a nie od poniesionych kosztów, zapewnia państwom członkowskim oraz Komisji przewidywalność i rozliczalność programu. Szybkie wdrożenie tego instrumentu oraz szybkie dokonywanie płatności pokazują, że RRF faktycznie wspiera państwa członkowskie w czasach kryzysu, a wyjątkowe połączenie inwestycji i reform pomaga lepiej przygotować naszą gospodarkę na przyszłość.
Ocena śródokresowa wskazuje również pewne obszary wymagające poprawy. Niezbędna jest wystarczająca elastyczność w opracowywaniu i wdrażaniu RRP, aby zapewnić ich rosnącą wartość dodaną i sprawną realizację. Odpowiednie zdolności administracyjne państw członkowskich, podobnie jak ścisłe zaangażowanie władz regionalnych i lokalnych oraz partnerów społecznych, są kluczowe dla szybkiego i skutecznego wdrażania RRF.
Kontekst
Zgodnie z rozporządzeniem w sprawie RRF Komisja przedstawia Parlamentowi Europejskiemu, Radzie, Europejskiemu Komitetowi Ekonomiczno-Społecznemu i Komitetowi Regionów śródokresową ocenę wdrażania Instrumentu. Następnie, w 2028 r., po pełnym wdrożeniu środków zawartych w planach odbudowy, zostanie przeprowadzona „ocena ex post”, „stanowiąca całościową ocenę Instrumentu i zawierająca informacje na temat jego długoterminowego wpływu”.
Ocena śródokresowa przedstawiona w sprawozdaniu z oceny Komisji jest zgodna z wytycznymi dotyczącymi lepszego stanowienia prawa: postępy w osiąganiu celów rozporządzenia w sprawie RRF poczynione do 31 grudnia 2023 r. oceniono pod względem ich skuteczności, wydajności, adekwatności i spójności oraz wartości dodanej UE. Chociaż nie można jeszcze w pełni ocenić wpływu RRF, w sprawozdaniu z oceny podsumowano dotychczasowe postępy i wnioski z otwartych konsultacji publicznych i niezależnego badania zewnętrznego.
Plan odbudowy NextGenerationEU o wartości 800 mld euro stanowił naszą skuteczną odpowiedź na gospodarcze i społeczne skutki pandemii. NextGenerationEU funkcjonuje już od trzech lat i nadal wspiera odbudowę naszej gospodarki i napędza pozytywne zmiany w całej UE. Nigdy dotąd nie przekazaliśmy aż tylu środków na finansowanie projektów z zakresu efektywności energetycznej, energii odnawialnej i cyfryzacji. Wspieramy młodych ludzi w zdobywaniu potrzebnych im umiejętności i pomagamy zwiększać skalę przemysłu technologii neutralnych emisyjnie. Dzięki unikalnemu połączeniu reform i inwestycji NextGenerationEU umożliwia radzenie sobie z wyzwaniami krajowymi i przyspiesza realizację naszych wspólnych priorytetów w zakresie tworzenia ekologicznej, sprzyjającej włączeniu społecznemu, cyfrowej, odpornej i konkurencyjnej UE. Dzisiejsza ocena śródokresowa podsumowuje te osiągnięcia i wskazuje drogę na kolejne lata funkcjonowania RRF – do 2026 r. Ursula von der Leyen, President of the European Commission
Odkąd powstał, RRF przekształca gospodarki i społeczeństwa całej Europy, aby były one bardziej zrównoważone i odporniejsze, oraz przyspiesza zieloną i cyfrową transformację. Przedstawiona dziś ocena śródokresowa pokazuje, że stosowane w ramach RRF innowacyjne podejście oparte na wynikach przynosi w terenie rzeczywiste rezultaty i jest wystarczająco elastyczne, aby dostosowywać się do nowych wyzwań, takich jak inflacja i kwestie bezpieczeństwa energetycznego. Na półmetku realizacji RRF musimy wyciągnąć wnioski z tego, co mówią obywatele, przedsiębiorstwa i państwa członkowskie, aby jeszcze bardziej usprawnić wdrażanie tego instrumentu. Valdis Dombrovskis, wiceprzewodniczący wykonawczy do spraw gospodarki służącej ludziom
Na półmetku realizacji RRF zwróćmy uwagę na szereg jego kluczowych osiągnięć. Wprowadzenie tego instrumentu w najtrudniejszym okresie pandemii pomogło uspokoić rynki i uniknąć wielkiej fragmentacji unijnej gospodarki. Odkąd zaczęliśmy wypłacać z tego instrumentu środki, RRF stał się bodźcem do ożywienia gospodarczego, podtrzymania inwestycji publicznych i przyspieszenia spadku stopy bezrobocia. Przez ostatnie dwa lata, odkąd wybuchła rosyjska inwazja na Ukrainę, RRF wspiera naszą gospodarkę w niezwykle trudnej sytuacji. Wpływ RRF na wzrost gospodarczy w UE będzie w nadchodzących latach coraz większy, w miarę postępu inwestycji i stopniowego osiągania korzyści z reform. Komisja będzie nadal ciężko pracować, aby wspierać państwa członkowskie w skutecznym korzystaniu z tego wyjątkowego instrumentu. Paolo Gentiloni, komisarz do spraw gospodarki
