KE upomina Rumunię

W przyjętym sprawozdaniu podsumowano rozwój sytuacji od listopada 2017 r. Stwierdzono, że chociaż Rumunia podjęła pewne kroki na rzecz wdrożenia ostatnich 12 zaleceń wydanych przez Komisję w styczniu 2017 r. w celu realizacji założeń MWiW, ostatnie wydarzenia stanowiły regres i postawiły pod znakiem zapytania pozytywną ocenę wydaną w styczniu 2017 r. Dotyczy to w szczególności niezależności sądownictwa, reformy sądownictwa oraz zwalczania korupcji na wysokim szczeblu. W związku z tym w sprawozdaniu zawarto również kilka dodatkowych zaleceń do natychmiastowej realizacji.

Pierwszy wiceprzewodniczący Frans Timmermans powiedział: - Żałuję, że Rumunia nie tylko zatrzymała swój proces reform, ale również wznowiła działania w kwestiach, w których poczyniono już postępy w ciągu ostatnich 10 lat, a działania te stanowią krok wstecz. To ważne, aby Rumunia natychmiast podjęła na nowo walkę z korupcją, jak również zapewniła niezależność sądownictwa. Jedynie w ten sposób Rumunia może kontynuować postępy w kierunku zakończenia stosowania mechanizmu współpracy i weryfikacji, w interesie swoich obywateli, swojego państwa oraz całej Unii Europejskiej.

W okresie dwunastu miesięcy, który upłynął od poprzedniego sprawozdania przedstawionego w listopadzie 2017 r., Rumunia podjęła pewne kroki w celu wdrożenia zaleceń zawartych w sprawozdaniu ze stycznia 2017 r. Jednak ocena wydana w sprawozdaniu ze stycznia 2017 r. była stale uzależniona od braku negatywnych działań stawiających pod znakiem zapytania postępy osiągnięte w ciągu ostatnich 10 lat. Wejście w życie zmienionych ustaw regulujących wymiar sprawiedliwości, ogólne naciski na niezależność sądów, a w szczególności na Krajową Dyrekcję ds. Przeciwdziałania Korupcji (DNA) oraz inne działania utrudniające walkę z korupcją stanowiły regres bądź też zakwestionowanie nieodwracalności postępów. Komisja odnotowała również ogólniejsze czynniki wykraczające poza zakres mechanizmu współpracy i weryfikacji, jednak mające wyraźny wpływ na postępy w zakresie reformy sądownictwa i zwalczania korupcji. W tym względzie w sprawozdaniu stwierdzono, że wolne i pluralistyczne media odgrywają ważną rolę w rozliczaniu rządzących z podejmowanych przez nich działań, np. w ujawnianiu ewentualnych przypadków korupcji.

W związku z tym 12 zaleceń przedstawionych w sprawozdaniu ze stycznia 2017 r. nie wystarcza już do tego, aby zrealizować założenie wyrażone przez przewodniczącego Junckera po objęciu przez niego urzędu, tj. zakończyć stosowanie mechanizmu współpracy i weryfikacji podczas kadencji obecnej Komisji. Z tego względu w sprawozdaniu zawarto osiem dodatkowych zaleceń w celu naprawy obecnej sytuacji. Najważniejsze instytucje Rumunii będą musiały dowieść swojego zdecydowanego zaangażowania w niezależność sądów i walkę z korupcją jako fundamentalnych elementów, konieczne będzie również przywrócenie krajowym mechanizmom kontroli i równowagi zdolności reagowania, gdy istnieje ryzyko działań stanowiących krok wstecz. Zalecono następujące środki mające zaradzić obecnej sytuacji:

1. Ustawy regulujące wymiar sprawiedliwości:

• natychmiastowe zawieszenie wprowadzania w życie ustaw o wymiarze sprawiedliwości i późniejszych rozporządzeń nadzwyczajnych.
• przegląd ustaw regulujących wymiar sprawiedliwości, przy pełnym uwzględnieniu zaleceń w ramach mechanizmu współpracy i weryfikacji oraz zaleceń wydanych przez Komisję Wenecją i Grupę Państw Przeciwko Korupcji (GRECO) Rady Europy.

2. Mianowania/zwolnienia w sądownictwie:

• natychmiastowe zawieszenie wszystkich toczących się procedur mianowania i zwalniania prokuratorów wyższego szczebla.
• wznowienie procedury mianowania naczelnego prokuratora Krajowej Dyrekcji ds. Przeciwdziałania Korupcji (DNA), w celu mianowania osoby z udokumentowanym doświadczeniem w ściganiu przestępstw korupcyjnych oraz udzielenia DNA wyraźnego upoważnienia do kontynuowania profesjonalnych, niezależnych i bezstronnych dochodzeń w sprawach korupcyjnych.
• natychmiastowe mianowanie przez Najwyższą Radę Sądownictwa tymczasowego kierownictwa Inspekcji Sądowej oraz w terminie trzech miesięcy mianowanie w drodze konkursu nowego kierownictwa Inspekcji.
• respektowanie negatywnych opinii Najwyższej Rady Sądownictwa w sprawie mianowań lub zwolnień prokuratorów na stanowiskach kierowniczych, do momentu kiedy funkcjonować będą nowe ramy prawne zgodnie z zaleceniem 1 ze stycznia 2017 r.

3. Kodeks karny

• zatrzymanie wejścia w życie zmian do kodeksu karnego i kodeksu postępowania karnego
• wznowienie przeglądu kodeksu karnego i kodeksu postępowania karnego, uwzględniającego w pełni potrzebę zgodności z prawem unijnym oraz międzynarodowymi instrumentami antykorupcyjnymi, a także zaleceniami w ramach mechanizmu współpracy i weryfikacji oraz opinią Komisji Weneckiej.

Komisja będzie nadal ściśle monitorować sytuację i dokona jej oceny przed upływem kadencji obecnej Komisji. Natychmiastowe wdrożenie dodatkowych środków ma zasadnicze znaczenie dla przywrócenia tempa reform i podjęcia dalszych działań w celu zakończenia stosowania mechanizmu współpracy i weryfikacji, jak określono w sprawozdaniu ze stycznia 2017 r.

Kontekst

W dniu 1 stycznia 2007 r. Komisja ustanowiła mechanizm współpracy i weryfikacji, w celu oceniania postępów w realizacji zobowiązań podjętych przez Rumunię w dziedzinie reformy sądownictwa i walki z korupcją. Od 2007 r. Komisja regularnie przedstawia w formie pisemnej sprawozdania z postępów w tych dziedzinach Parlamentowi Europejskiemu i Radzie. Sprawozdania powstają w oparciu o kontakty z państwami członkowskimi, społeczeństwem obywatelskim, organizacjami międzynarodowymi, niezależnymi ekspertami oraz z uwzględnieniem wielu innych źródeł informacji. Wnioski Komisji oraz metodyka stosowania MWiW spotykały się stale ze zdecydowanym poparciem ze strony Rady Ministrów w konkluzjach Rady przyjmowanych po publikacji poszczególnych sprawozdań.

W sprawozdaniu dotyczącym mechanizmu współpracy i weryfikacji przyjętym w styczniu 2017 r. podsumowano 10 lat funkcjonowania mechanizmu współpracy i weryfikacji, dokonano przeglądu osiągnięć i dalszych wzywań oraz określono najważniejsze kroki niezbędne do realizacji celów mechanizmu. Komisja przedstawiła 12 zaleceń, których wypełnienie przez Rumunię mogłoby zostać uznane za wystarczające do zakończenia stosowania mechanizmu, o ile inne działania nie wpłynęłyby wyraźnie na zawrócenie z drogi postępów. W styczniowym sprawozdaniu podkreślono również, że tempo tego procesu zależy od tego, jak szybko Rumunia będzie w stanie zrealizować zalecenia w sposób trwały. W pierwszej ocenie w listopadzie ubiegłego roku odnotowano znaczne postępy w realizacji niektórych zaleceń, jednak ogólne tempo reform w 2017 r. zostało zahamowane, co spowolniło realizację pozostałych zaleceń, a także pojawiło się ryzyko ponownego otwarcia kwestii, które uznano już za zrealizowane w sprawozdaniu ze stycznia 2017 r. Ciągłym powodem do niepokoju były również wyzwania dla niezależności wymiaru sprawiedliwości oraz jej kwestionowanie.

Niniejszemu sprawozdaniu towarzyszy dokument roboczy służb Komisji, w którym przedstawiono szczegółową analizę, przeprowadzoną przez Komisję w oparciu o stały dialog między władzami rumuńskimi a służbami Komisji.

Dodatkowe informacje:

• MEMO – Sprawozdania na temat MWiW dotyczące Bułgarii i Rumunii: pytania i odpowiedzi
• Wszystkie sprawozdania na temat MWiW