Europejski filar praw socjalnych - pięć lat później

Na pierwszym Europejskim forum zatrudnienia i praw socjalnych UE obchodzi piątą rocznicę ustanowienia Europejskiego filaru praw socjalnych, podsumowując poczynione postępy i spoglądając w przyszłość.

Minęło pięć lat od proklamowania przez Parlament Europejski, Radę i Komisję Europejskiego filaru praw socjalnych na Szczycie Społecznym w Göteborgu w 2017 r. Od tego czasu zobowiązanie to zostało potwierdzone na Szczycie Społecznym w Porto w 2021 r. przez przywódców UE, partnerów społecznych i organizacje społeczeństwa obywatelskiego. Komisja przedstawiła ponad 130 inicjatyw mających na celu wdrożenie filaru w państwach członkowskich i stworzenie Europy socjalnej, która jest sprawiedliwa, sprzyjająca włączeniu i pełna możliwości.

Inicjatywy te obejmują m.in. przejrzystość i równość wynagrodzeń między kobietami i mężczyznami, płace minimalne i inwestowanie w umiejętności, zwalczanie ubóstwa dzieci, dochód minimalny oraz ochronę bezpieczeństwa i zdrowia pracowników.

Po silnej odbudowie społeczno-gospodarczej po pandemii COVID-19 zasady filaru pozostają bardzo istotne w obecnej sytuacji, w której wiele gospodarstw domowych walczy o przetrwanie, w obliczu rosnących cen zaostrzonych przez rosyjską inwazję na Ukrainę. 

Realizacja europejskiego filaru praw socjalnych

W marcu 2021 r. Komisja przedstawiła Plan działania na rzecz Europejskiego filaru praw socjalnych. Do tej pory znaczna większość środków przewidzianych w planie została już przyjęta lub uruchomiona przez Komisję. Piątą rocznicę ustanowienia filaru obchodzono w Brukseli na pierwszym Europejskim forum zatrudnienia i praw socjalnych z udziałem przewodniczącej Komisji Ursuli von der Leyen, byłego przewodniczącego Komisji Jeana-Claude'a Junckera, komisarza Nicolasa Schmita i innych osobistości.

Pięć lat po ustanowieniu filaru jest on obecnie wzorcowym standardem w zakresie praw socjalnych. Kluczowym momentem było zatwierdzenie naszego planu przekształcenia zasad w działania przez unijnych przywódców, partnerów społecznych i społeczeństwo obywatelskie na Szczycie Społecznym w Porto. Nasza praca nie dobiegła końca: będziemy nadal dążyć do tego, by Europa stała się bardziej sprzyjająca włączeniu, sprawiedliwsza i oferująca więcej możliwości – zwłaszcza dla następnego pokolenia.

Nicolas Schmit, komisarz do spraw miejsc pracy i praw socjalnych - 17/11/2022

Rządy państw UE zatwierdziły cele społeczne UE na 2030 r. zawarte w Planie działania na rzecz filaru i przedstawiły swoje krajowe wkłady w osiągnięcie tych celów. Połączone zobowiązania państw członkowskich sprawiają, że UE znajduje się na prostej drodze do osiągnięcia lub nawet przekroczenia ogólnounijnych celów. Cele krajowe opracowano w wyniku intensywnych konsultacji prowadzonych przez państwa członkowskie, w tym konsultacji wewnętrznych z kluczowymi podmiotami społecznymi, takimi jak partnerzy społeczni, organizacje pozarządowe i władze lokalne.

Trzy ogólnounijne cele, które mają zostać osiągnięte do 2030 r., to:

1. Co najmniej 78 proc. osób w wieku 20–64 lat powinno mieć zatrudnienie.
2. Co najmniej 60 proc. wszystkich osób dorosłych powinno każdego roku uczestniczyć w szkoleniu.
3. Liczba osób zagrożonych ubóstwem lub wykluczeniem społecznym powinna zmaleć o co najmniej 15 mln, w tym o co najmniej 5 mln dzieci, w porównaniu z rokiem 2019.

Przykłady inicjatyw podjętych w celu wdrożenia filaru – uporządkowanych wokół trzech głównych rozdziałów dotyczących rynku pracy, warunków pracy i włączenia społecznego – to:

Równe szanse i dostęp do rynku pracy

• Europejski pakt na rzecz umiejętności jest jedyną w swoim rodzaju platformą współpracy skupiającą organizacje publiczne i prywatne, takie jak przedsiębiorstwa, organizatorów szkoleń i izby handlowe, zobowiązując się do przedstawienia konkretnych ofert szkoleniowych dla pracowników w całej Europie. Obecnie liczy on tysiąc członków i zgromadził już zobowiązania, aby pomóc w szkoleniu sześciu milionów osób. Pakt jest głównym elementem europejskiego programu na rzecz umiejętności.
• Państwa członkowskie przyjęły zalecenia Rady w sprawie mikropoświadczeń i indywidualnych rachunków szkoleniowych. Komisja proponuje ogłoszenie roku 2023 Europejskim Rokiem Umiejętności, co da nowy impuls do inwestowania w umiejętności w całej UE.
• Istniejące nierówności zostały uwzględnione w europejskiej strategii na rzecz równouprawnienia płci i w kilku innych inicjatywach dotyczących m.in. rozwiązania problemu niedostatecznej reprezentacji kobiet na rynku pracy oraz zróżnicowania wynagrodzenia ze względu na płeć za pomocą wniosku w sprawie przejrzystości wynagrodzeń, nowych przepisów dotyczących równowagi płci w organach spółek oraz nowej dyrektywy w sprawie równowagi między życiem zawodowym a prywatnym pracujących rodziców.
• Ponadto, aby wzmocnić Unię równości, Komisja przedstawiła plan działania przeciwko rasizmowi na lata 2020–2025, strategię na rzecz równości osób LGBTIQ, unijne ramy strategiczne na rzecz równouprawnienia, włączenia społecznego i udziału Romów oraz pierwszą tego rodzaju Strategię UE w sprawie zwalczania antysemityzmu i wspierania życia żydowskiego.
•  Strategia na rzecz praw osób z niepełnosprawnościami na lata 2021–2030 oraz europejski akt w sprawie dostępności przyczyniają się do zapewnienia, aby osoby z niepełnosprawnościami korzystały z włączenia społecznego i autonomii gospodarczej dzięki zatrudnieniu, na przykład dzięki pakietowi dotyczącemu zatrudnienia osób z niepełnosprawnościami.
• Aby zwiększyć zatrudnienie młodzieży, w lipcu 2020 r. Komisja przedstawiła pakiet wsparcia na rzecz zatrudnienia ludzi młodych. Obejmował on aktualizację gwarancji dla młodzieży, zalecenie mające na celu uczynienie kształcenia i szkolenia zawodowego bardziej nowoczesnym, atrakcyjnym i elastycznym, a także nowy impuls do przyuczania do zawodu.

Uczciwe warunki pracy

• Dyrektywa w sprawie adekwatnych wynagrodzeń minimalnych w UE weszła w życie i ma na celu zapewnienie opłacalności pracy. Dyrektywa ustanawia ramy służące poprawie adekwatności wynagrodzeń minimalnych w państwach, w których obowiązują ustawowe wynagrodzenia minimalne. Jej celem jest również promowanie rokowań zbiorowych, a także lepsze egzekwowanie i monitorowanie we wszystkich państwach członkowskich.
• Wniosek Komisji dotyczący dyrektywy w sprawie poprawy warunków pracy za pośrednictwem platform internetowych zapewni osobom pracującym za pośrednictwem cyfrowych platform pracy możliwość korzystania z praw pracowniczych i świadczeń socjalnych, do których są uprawnione. Będzie również wspierać zrównoważony wzrost tych platform w UE.
• W strategicznych ramach UE dotyczących bezpieczeństwa i higieny pracy na lata 2021–2027 określono kluczowe działania niezbędne do poprawy zdrowia i bezpieczeństwa pracowników w nadchodzących latach. Na przykład, aby skutecznie ograniczyć narażenie na działanie azbestu, który może powodować raka, Komisja zaproponowała przegląd dyrektywy w sprawie azbestu w miejscu pracy i wprowadzenie jeszcze bardziej rygorystycznej dopuszczalnej wartości narażenia zawodowego na działanie azbestu.

Ochrona socjalna i włączenie społeczne

• We wniosku dotyczącym zalecenia Rady w sprawie odpowiedniego dochodu minimalnego zapewniającego aktywne włączenie wzywa państwa członkowskie do zmodernizowania swoich systemów dochodu minimalnego, aby zwiększyć ich skuteczność i wydźwignąć ludzi z ubóstwa, a jednocześnie promować integrację na rynku pracy osób zdolnych do jej podjęcia. Rada przyjęła również zalecenie o zapewnieniu sprawiedliwej transformacji w kierunku neutralności klimatycznej.
• Europejska strategia w dziedzinie opieki ma na celu zapewnienie wysokiej jakości, przystępnych cenowo i dostępnych usług opiekuńczych w całej UE oraz poprawę sytuacji zarówno osób korzystających z opieki, jak i opiekunów. Obejmuje ona wnioski dotyczące zaleceń Rady w sprawie przeglądu celów barcelońskich w zakresie wczesnej edukacji i opieki nad dzieckiem oraz w sprawie dostępu do przystępnej cenowo opieki długoterminowej wysokiej jakości.
• Państwa członkowskie przyjęły wniosek Komisji dotyczący europejskiej gwarancji dla dzieci. Jego celem jest zapewnienie dzieciom bezpłatnego i skutecznego dostępu do kluczowych usług oraz promowanie równych szans dla dzieci zagrożonych ubóstwem lub wykluczeniem społecznym. Komisja utworzyła również europejską platformę zwalczania bezdomności, która skupia państwa członkowskie, miasta i społeczeństwo obywatelskie w celu ułatwienia wzajemnego uczenia się, ulepszania pozyskiwania informacji i monitorowania oraz zacieśnienia współpracy na rzecz zwalczania bezdomności w całej UE.

Kontekst

Na szczycie w Göteborgu 17 listopada 2017 r. Parlament Europejski, Rada i Komisja ogłosiły uroczyście utworzenie Europejskiego filaru praw socjalnych. W filarze określono 20 praw i zasad przewodnich na rzecz silnej Europy socjalnej w XXI wieku, która jest sprawiedliwa, sprzyjająca włączeniu i pełna możliwości.

Szczyt Społeczny w Porto w dniach 7–8 maja 2021 r. umożliwił państwom członkowskim potwierdzenie zobowiązań i ambitnych celów. 7 maja 2021 r. partnerzy unijni (instytucje UE, partnerzy społeczni i organizacje społeczeństwa obywatelskiego) we wspólnym Zobowiązaniu społecznym z Porto zobowiązali się wypełnić trzy główne cele socjalne na 2030 r. 8 maja 2021 r. szefowie państw lub rządów UE przyjęli deklarację z Porto poświęconą Europie socjalnej. 25 czerwca 2021 r. Rada Europejska z zadowoleniem przyjęła główne cele UE zawarte w Planie działania na rzecz Europejskiego filaru praw socjalnych, zgodnie z deklaracją z Porto.

Dostępne jest finansowanie UE na rzecz wdrożenia Europejskiego filaru praw socjalnych, w szczególności w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego Plus (EFS+), który finansuje projekty promujące włączenie społeczne, zwalczające ubóstwo i inwestujące w ludzi, a także w ramach innych funduszy polityki spójności, Instrumentu na rzecz Odbudowy i Zwiększania Odporności oraz InvestEU.

Europejskie forum zatrudnienia i praw socjalnych jest dorocznym sztandarowym wydarzeniem Dyrekcji Generalnej Komisji ds. Zatrudnienia, Spraw Społecznych i Włączenia Społecznego (DG EMPL). Odbywa się ono po raz pierwszy w tym roku, co jest okazją do uczczenia piątej rocznicy ustanowienia Europejskiego filaru praw socjalnych.

Dodatkowe informacje

• Europejski filar praw socjalnych.
• Plan działania na rzecz Europejskiego filaru praw socjalnych
• Europejskie forum zatrudnienia i praw socjalnych
• Zestawienie informacji: Plan działania na rzecz Europejskiego filaru praw socjalnych