Pomorze Zachodnie przeciw depresji

W ramach obchodów Światowego Dnia Zdrowia Psychicznego 10 października br. przedstawiciele samorządów z województwa zachodniopomorskiego spotkali się na konferencji „Pomorze Zachodnie przeciw depresji”, podczas której podpisali deklarację wspierania działań na rzecz przeciwdziałania tej chorobie. Tym samym, Pomorze Zachodnie zostało kolejnym regionem, który oficjalnie dołączył do walki z depresją.

Wydarzenie, które odbyło się w Operze na Zamku w Szczecinie, zostało zorganizowane przez Przedstawicielstwo Komisji Europejskiej w Polsce oraz Biuro Parlamentu Europejskiego w Polsce. Współorganizatorem konferencji był Urząd Marszałkowski Województwa Zachodniopomorskiego, a jej Partnerami - Biuro Światowej Organizacji Zdrowia w Polsce, Alians Przeciw Depresji oraz Sekretariat ds. Młodzieży Województwa Zachodniopomorskiego.

Tematem przewodnim konferencji była potrzeba tworzenia lokalnych sieci wsparcia, profilaktyki i szerszej edukacji na temat depresji. W Europie z chorobą tą zmaga się około 40 milionów ludzi, w Polsce – 1,5 miliona. Problem jest coraz poważniejszy. Eksperci przewidują, że do 2030 roku depresja stanie się pierwszą najczęściej diagnozowaną jednostką chorobową na świecie.

Konferencję „Pomorze Zachodnie przeciw depresji” otworzył Bartłomiej Balcerzyk, p.o. Dyrektora Przedstawicielstwa Komisji Europejskiej w Polsce, który zwrócił uwagę na to, jak duże jest obecnie zapotrzebowanie na przestrzeń do rozmowy o depresji i zdrowiu psychicznym. - Komisja Europejska dostrzega tę potrzebę. Szczecin, po Warszawie i Katowicach, jest trzecią lokalizacją, w której realizujemy regionalne wydarzenie przeciw depresji. W trakcie naszych spotkań wybrzmiało, że sytuacja dzieci i młodzieży w szkołach pogarsza się, a młodzi ludzie wciąż boją się stygmatyzacji oraz problemów ze zdrowiem psychicznym i nie wiedzą, gdzie szukać wsparcia. Naszym obowiązkiem, jako dorosłych, jest wysłuchanie ich oraz wspólne wypracowanie rozwiązań na przyszłość. – przekonywał Bartłomiej Balcerzyk.

Na kwestię problemu depresji wśród osób poniżej osiemnastego roku życia zwrócił także uwagę Olgierd Kustosz, wicemarszałek województwa zachodniopomorskiego, który zauważył, że walka z tą chorobą jest wyzwaniem również dla samorządowców. Z kolei Jacek Wasik z Biura Parlamentu Europejskiego w Polsce podkreślił, że pandemia obnażyła ogromne niedostatki systemów opieki zdrowotnej w zakresie zdrowia psychicznego na całym świecie. - Podejmujemy działania, aby tę sytuację poprawić. Bez zaangażowania regionalnego i lokalnego będą one jednak skazane na niepowodzenie. Ważne jest, abyśmy w razie potrzeby mieli dostęp do odpowiedniej i skutecznej profilaktyki oraz opieki psychiatrycznej, a także reintegracji po wyzdrowieniu. – powiedział Jacek Wasik.

Jak zaznaczyła Joanna Brzezińska, Konsultantka ds. Zdrowia Psychicznego i Wsparcia Psychospołecznego Światowej Organizacji Zdrowia, zdrowie psychiczne od bardzo dawna jest priorytetem dla WHO, gdyż bez niego nie ma zdrowia fizycznego. Tymczasem wciąż zbyt wielu wrażliwych ludzi umyka systemowi i nie dostaje należytego wsparcia. - Każdy ma prawo do wysokiej jakości opieki nad zdrowiem psychicznym. Wszyscy mamy prawo do dostępu do leczenia, które spełnia nasze potrzeby i preferencje przez całe życie. – podkreśliła Joanna Brzezińska. Dodała też, że w ubiegłym tygodniu Biuro Światowej Organizacji Zdrowia w Polsce rozpoczęło program mhGAP, który ma na celu zwiększenie dostępu do leczenia osób z zaburzeniami psychicznymi, neurologicznymi i uzależnieniami w niespecjalistycznych placówkach opieki zdrowotnej.

Pierwszą część konferencji zakończyło wystąpienie dr Piotr Toczyskiego, eksperta Team Europe Direct i dyrektora Aliansu Przeciw Depresji, który opowiedział o bieżących inicjatywach podejmowanych przez Komisję Europejską na rzecz walki z depresją, w tym m.in. programach iFightDepression, Healthier Together czy JA ImpleMENTAL. Przybliżył też ideę aliansów przeciw depresji, czyli oddolnych sieci wsparcia tworzonych na rzecz walki z tą chorobą. - Taki alians to wciśnięcie jednocześnie czterech przycisków, które w dużym skrócie można opisać jako: lekarze, włodarze, pacjenci i ich rodziny oraz społeczność lokalna. Jeśli w marę jednocześnie zadziała się na tych czterech poziomach, to okazuje się, że jest to świetna metoda prewencji suicydalnej, czyli zapobiegania samobójstwom – przekonywał Piotr Toczyski.

Kolejnym punktem wydarzenia był panel dyskusyjny „Zdrowie psychiczne w szkołach: między radością, złością, smutkiem i lękiem”. Wzięli w nim udział lek. Małgorzata Wyrębska-Rozpara, Ordynatorka Oddziału Psychiatrii Dziecięcej i Młodzieżowej szpitala „Zdroje”, Beata Dejewska, nauczycielka z Zespołu Szkół Szpitalnych w Szczecinie, Wojciech Szumiło, radny Młodzieżowej Rady Miasta Szczecin oraz Piotr Szularz Prezydent Interact Szczecin International, uczeń liceum.

Jak pokazują statystyki, odsetek osób poniżej osiemnastego roku życia, które znajdują się w głębokich kryzysach emocjonalnych, drastycznie wzrasta. Tylko w 2022 roku odnotowano w Polsce ponad 2 tys. prób samobójczych wśród dzieci i młodzieży. Prawie 160 zakończyło się śmiercią, co stanowi wzrost aż o 40 proc. w porównaniu z rokiem 2021. Wiele objawów tej choroby jest niezauważonych lub bagatelizowanych przez otoczenie.

- Młodzi ludzie czują się wyobcowani, nie czują się pewnie wśród rówieśników, w rodzinie, społeczeństwie. Na dodatek rodzice nie wiedzą, że ich dzieci źle się czują w szkole, że ktoś im dokucza. Kiedy słyszą, że dziecko nie chce iść do szkoły, odbierają to jako przejaw lenistwa. A to już może być objaw depresji lub stanów lękowych. – powiedziała Małgorzata Wyrębska-Rozpara.

Jak podkreśliła Beata Dejewska, sytuacji nie poprawia kondycja polskiego systemu edukacji, w tym przeładowanie klas oraz brak czasu na rozmowę czy dostrzeżenie problemów uczniów. - Często w chaosie dnia codziennego dziecko potrzebujące pomocy ginie nam z oczu. Nie zauważamy go, a tym bardziej nie docieramy do niego.

Temat zdrowia psychicznego dzieci i młodzieży został włączony do programu konferencji już po raz kolejny - jako efekt ożywionej dyskusji podczas pierwszego tego typu wydarzenia zainicjowanego przez Przedstawicielstwo Komisji Europejskiej w Polsce - „Warszawa przeciw depresji”, które odbyło się w październiku ubiegłego roku. Przedstawiciele młodego pokolenia, którzy brali udział w panelu dyskusyjnym w Szczecinie zauważyli, że problemy natury psychicznej wciąż dla wielu nastolatków są tematem wstydliwym.

- Możemy cały czas mówić o zdrowiu psychicznym, o emocjach, o tym jak się czujemy, ale wystarczą dwie-trzy osoby, które powiedzą, że „depresja to nie choroba, idź pobiegaj, zjedz coś”, aby sprowadzić chore osoby do takiego poziomu, że zamykają się w sobie i nie chcą nikomu o tym mówić, bo się po prostu tego wstydzą. Wstydzą się tego, że odbiegają od swojej grupy, odbiegają od społeczeństwa, odbiegają od szkoły czy klasy – stwierdził Wojciech Szumiło.

Piotr Szularz dodał z kolei, że mówienie o swoich problemach psychicznych wciąż wymaga dużej odwagi ze względu na nadal obecną stygmatyzacje problemów ze zdrowiem psychicznym.

Na problem depresji wśród dzieci i młodzieży zwróciła też uwagę Dorota Rybarska-Jarosz, dyrektorka Regionalnego Ośrodka Polityki Społecznej, która w trakcie wydarzenia opowiadała o działaniach realizowanych w ramach Pogotowia Kryzysowego działającego w Szczecinie. Zgodnie z przytoczonymi przez nią statystykami, co trzeci uczeń ma podejrzenie depresji, czterech na dziesięciu uczniów myślało o podjęciu próby samobójczej, a jeden na pięciu uczniów nie chce żyć. - Jaka jest dzisiaj odpowiedź systemu na ten problem? Bardzo niska dostępność świadczeń zdrowotnych w zakresie psychiatrii – 362 lekarzy specjalistów psychiatrii dzieci i młodzieży na ponad 7 milionów młodych osób.

W trakcie drugiego panelu dyskusyjnego skupiono się na lokalnych uwarunkowaniach sprzyjających leczeniu depresji. Jak zauważyła dr Joanna Krzyżanowska-Zbucka z Instytutu Psychiatrii i Neurologii pod tym względem sytuacja na prowincji wciąż jest gorsza niż w dużych miastach, co związane jest m.in. z dostępnością pomocy specjalistycznej. Problemu nie rozwiązuje też system wytycznych dla leczenia depresji w podstawowej opiece zdrowotnej. - Zaburzenia psychiczne wciąż jeszcze obarczone są dużym stygmatem. Lekarze pierwszej pomocy medycznej – lekarze rodzinni czy pediatrzy – mają duży problem z tą diagnozą, ponieważ zwłaszcza w przypadku dzieci ta granica między kryzysem emocjonalnym a kryzysem zdrowia psychicznego jest dosyć płynna. – zauważyła dr. Joanna Krzyżanowska-Zbucka.

Izabela Ciuńczyk, dyrektorka Centrum Zdrowia Psychicznego w Koszalinie i prezeska Ogólnopolskiego Stowarzyszenia Centrum Zdrowia Psychicznego zwróciła z kolei uwagę na system leczenia depresji u osób dorosłych, który w niedalekiej przyszłości ma składać się z trzech poziomów, którego podstawę będą stanowiły Centra Zdrowia Psychicznego działające w każdym powiecie. - Innowacyjne jest to, że Centrum Zdrowia Psychicznego musi tak funkcjonować, aby udzielić pomocy każdej osobie, która przekracza jego próg. Dzieje się to m.in.dlatego, że w każdym Centrum działa punkt zgłoszeniowo-koordynacyjny. Nie potrzeba tam żadnego zgłoszenia, żadnej rejestracji, żadnego skierowania. Po prostu wystarczy wejść z ulicy i powiedzieć „potrzebuję pomocy.

W panelu dyskusyjnym wzięli także udział Dorota Rybarska-Jarosz, Dyrektorka Regionalnego Ośrodka Polityki Społecznej oraz Marek Kamiński, podróżnik, a także założyciel Life Plan Academy i Kaminski Academy. Zdobywca obu biegunów zwrócił uwagę na brak edukacji w zakresie zdrowia psychicznego i dbania o własny dobrostan. - Żyjemy w szybko zmieniającym się świecie i ludzie nie nadążają za tą zmianą. Ani rodzice, ani dzieci. Mamy w szkole wychowanie fizyczne, natomiast nie mamy wychowania psychicznego. Mamy wiele narzędzi pozwalających poznawać zewnętrzny świat, mamy teleskopy i mikroskopy, natomiast nie ma mikroskopu, którym można zajrzeć do wewnątrz nas.

Kulminacyjnym momentem wydarzenia było podpisanie Deklaracji Przeciw Depresji przez przedstawicielki i przedstawicieli samorządów województwa zachodniopomorskiego. Podpisując deklarację zobowiązali się w ramach swoich kompetencji do dołożenia szczególnych starań na rzecz uznania dobrych praktyk Komisji Europejskiej i Światowej Organizacji Zdrowia w upowszechnianiu w społecznościach lokalnych wiedzy o rozpoznawaniu i leczeniu depresji.

Podpisy pod deklaracją złożyli: Wicemarszałek Województwa Zachodniopomorskiego, , Wiceprzewodniczący Konwentu Starostów, Przewodniczący Konwentu Wójtów, Burmistrzów i Prezydentów Województwa Zachodniopomorskiego, Starosta Białogardzki, Starosta ChoszczeńskiStarosta Goleniowski, Starosta Gryficki, Starosta Gryfiński, Wicestarosta Powiatu Kamieńskiego, przedstawiciel Powiatu Kołobrzeskiego, przedstawiciel powiatu Koszalińskiego, Starosta Łobeski, Starosta Myśliborski, Starosta Policki, Wicestarosta Powiatu Pyrzyckiego, przedstawicielka Starostwa Szczecińskiego, Starosta Świdwiński, Z-ca Prezydenta Miasta Koszalin, Z-ca Prezydenta Miasta Szczecin. Przedstawiciele powiatu Drawskiego, Sławieńskiego, Wałeckiego oraz miasta Świnoujście nie mogli uroczyście podpisać deklaracji w trakcie wydarzenia, lecz zobowiązali się do podpisania deklaracji w najbliższych dniach.