Bez wizy, ale pod kontrolą

- Musimy wiedzieć, kto przekracza nasze granice. Do listopada przedstawimy wniosek w sprawie automatycznego systemu określającego, kto będzie mógł podróżować do Europy. W ten sposób będziemy wiedzieli, kto odbywa podróż do Europy, jeszcze zanim ta osoba tutaj dotrze –przewodniczący KE Jean-Claude Juncker.

Komisja przedstawia wniosek w sprawie ustanowienia unijnego systemu informacji o podróży oraz zezwoleń na podróż (ETIAS) z myślą o zwiększeniu kontroli bezpieczeństwa osób zwolnionych z obowiązku wizowego. Jest on następstwem zapowiedzi przewodniczącego Junckera zawartej w jego orędziu o stanie Unii wygłoszonym we wrześniu 2016 r. i pierwszym rezultatem działań wskazanych jako priorytetowe w planie z Bratysławy. ETIAS pozwoli zgromadzić informacje dotyczące wszystkich podróżujących do Unii Europejskiej, umożliwiające przeprowadzanie z wyprzedzeniem kontroli w zakresie nielegalnej migracji oraz kontroli bezpieczeństwa. System ten przyczyni do skuteczniejszego zarządzania granicami zewnętrznymi UE i zwiększy bezpieczeństwo wewnętrzne, ułatwiając jednocześnie legalne podróżowanie przez granice strefy Schengen.

Pierwszy wiceprzewodniczący Komisji Frans Timmermans powiedział: - Głównym priorytetem UE jest zabezpieczenie naszych granic i ochrona naszych obywateli. System ETIAS pomoże uzupełnić brakujące informacje, umożliwiając kontrolę danych pasażerów zwolnionych z obowiązku wizowego we wszystkich służących do tego celu systemach. Jednocześnie korzystanie w przyszłości z tego systemu będzie łatwe, szybkie, tanie i skuteczne.

Komisarz do spraw migracji i spraw wewnętrznych Dimitris Avramopoulos stwierdził: - ETIAS stanowi brakujące ogniwo unijnego systemu zarządzania granicami, łączące jego poszczególne elementy z elementami polityki migracyjnej i bezpieczeństwa. Poprawia on bezpieczeństwo wjazdu na teren Schengen w przypadku co najmniej 95 proc. podróżnych zwolnionych z obowiązku wizowego. Otwarcie Europy nie odbywa się kosztem jej bezpieczeństwa.

Komisarz ds. unii bezpieczeństwa Julian King skomentował: - Terrorystów i przestępców nie obchodzą granice państw. Jedynym sposobem na ich pokonanie jest skuteczna współpraca. Pomoże w tym ETIAS: wykrywając osoby mogące stwarzać problemy i powstrzymując je przed wjazdem, poprawimy bezpieczeństwo wewnętrzne Europy.

Zezwolenie ETIAS nie jest wizą. System ten jest znacznie mniej restrykcyjny i bardziej przyjazny podróżującym. Obywatele krajów, w odniesieniu do których zliberalizowano reżim wizowy, będą nadal mogli podróżować bez wizy. Przed wyjazdem do strefy Schengen będą jednak musieli uzyskać ogólne zezwolenie na podróż. Pomoże to w identyfikacji osób, w przypadku których istnieje ryzyko nielegalnej imigracji lub zagrożenie dla bezpieczeństwa, jeszcze przed ich przybyciem na granicę, co znacznie zwiększy bezpieczeństwo granic zewnętrznych. ETIAS pozwoli uzupełnić luki informacyjne w odniesieniu do podróżnych zwolnionych z obowiązku wizowego dzięki gromadzeniu informacji, które mogą być istotne dla organów państw członkowskich, jeszcze przed przybyciem takich podróżnych na granicę strefy Schengen. ETIAS stanowi zatem ważny krok ku doskonalszym i bardziej inteligentnym systemom informacyjnym w dziedzinie ochrony granic i bezpieczeństwa. ETIAS ułatwi również przekraczanie granic zewnętrznych przez obywateli państw trzecich zwolnionych z obowiązku wizowego. Podróżni będą dysponować rzetelnym wstępnym zezwoleniem na wjazd na teren Schengen, co znacznie ograniczy liczbę odmów wjazdu.

Na potrzeby podjęcia decyzji o wydaniu lub odrzuceniu wniosku o zezwolenie na podróż do UE automatyczny system przeprowadzi kontrole wstępne, przy pełnym poszanowaniu praw podstawowych oraz ochrony danych osobowych. Mimo że ostateczna decyzja o przyznaniu lub odmowie wjazdu będzie zawsze wydawana przez funkcjonariuszy straży granicznej przeprowadzających kontrole na mocy kodeksu granicznego Schengen, uprzednia weryfikacja wszystkich podróżnych ułatwi odprawy graniczne i zapewni skoordynowaną i zharmonizowaną ocenę obywateli państw trzecich zwolnionych z obowiązku wizowego.

Systemem ETIAS zarządzać będzie Europejska Straż Graniczna i Przybrzeżna, w ścisłej współpracy z właściwymi organami państw członkowskich i Europolu. Agencja eu-LISA opracuje ten system informatyczny i będzie nim zarządzać na szczeblu technicznym.

Do głównych zadań systemu ETIAS należeć będzie:

• sprawdzenie informacji przedłożonych przez obywateli państw trzecich zwolnionych z obowiązku wizowego (takich jak informacje na temat tożsamości, dokument podróży, informacje dotyczące miejsca pobytu, dane kontaktowe itp.) za pomocą formularza online. Weryfikacja ta będzie miała miejsce, zanim dany pasażer podejmie podróż do UE, i pozwoli ocenić, czy dana osoba stwarza zagrożenie dla bezpieczeństwa lub zdrowia publicznego lub czy w jej przypadku istnieje ryzyko nielegalnej migracji;
• automatyczne przetwarzania każdego wniosku złożonego za pośrednictwem strony internetowej lub aplikacji na urządzenia mobilne przez inne systemy informacyjne UE (takie jak SIS, VIS, baza danych Europolu, baza danych Interpolu, systemu wjazdu/wyjazdu, Eurodac czy ECRIS), porównanie takiego wniosku ze specjalnym wykazem obserwowanych osób ETIAS (sporządzanym przez Europol) oraz automatyczne sprawdzenie wniosku pod kątem jasno zdefiniowanych proporcjonalnych i odpowiednio ukierunkowanych zasad kontroli, w celu ustalenia, czy istnieją faktyczne wskazania lub zasadne podstawy do wydania zezwolenia na podróż lub jego odmowy;
• wydawanie zezwoleń na podróż: w przypadku braku trafienia przy przeszukiwaniu baz danych lub braku elementów, które wymagają dalszej analizy, zezwolenie wydawane jest automatycznie w ciągu kilku minut od złożenia wniosku.

Zezwolenie będzie wydawane w drodze prostej, taniej i szybkiej procedury. W większości przypadków zostanie wydane w ciągu kilku minut. Wypełnienie odpowiedniego wniosku nie zajmie więcej niż dziesięć minut i będzie wymagać jedynie ważnego dokumentu podróży. Zezwolenie będzie wydawane na wiele podróży i ważne przez okres pięciu lat. Opłata za wniosek będzie wynosić 5 euro i będzie pobierana jedynie do osób powyżej 18 roku życia.

Kontekst

Bezpieczeństwo to stały temat poruszany od rozpoczęcia mandatu obecnej Komisji, począwszy od wytycznych politycznych przewodniczącego Junckera z lipca 2014 r., po ostatnie orędzie o stanie Unii z września 2016 r. W swoim przemówieniu przewodniczący Jean-Claude Juncker zapowiedział, że do listopada Komisja przedstawi wniosek w sprawie unijnego systemu informacji o podróży oraz zezwoleń na podróż (ETIAS) – automatycznego systemu określającego, kto będzie mógł przyjechać do Europy. Ustanowienie tego systemu zostało również potraktowane priorytetowo w planie z Bratysławy, podpisanym i uzgodnionym przez 27 przywódców UE, w którym zobowiązano się do: „[s]tworzenia systemu informacji o podróży oraz zezwoleń na podróż (ETIAS) [mającego] umożliwić zaawansowane wyszukiwanie i, w razie konieczności, odmowę wjazdu podróżnych zwolnionych z obowiązku wizowego”.

28 kwietnia 2015 r. Komisja Europejska przyjęła Europejską agendę bezpieczeństwa określającą główne działania mające na celu zapewnienie skutecznej reakcji UE na terroryzm i zagrożenia bezpieczeństwa w Unii Europejskiej w latach 2015–2020.

Od czasu przyjęcia agendy poczyniono znaczne postępy w jej realizacji. W listopadzie 2015 r. Komisja zaproponowała przegląd dyrektywy w sprawie broni palnej, a w grudniu 2015 r. – plan działań w zakresie broni palnej i materiałów wybuchowych. W grudniu 2015 r. Komisja przyjęła nową dyrektywę w sprawie zwalczania terroryzmu, a w lutym 2016 r. – szczegółowy plan działania w sprawie zwalczania finansowania terroryzmu. W kwietniu Komisja przedstawiła wniosek w sprawie ustanowienia systemu wjazdu/wyjazdu (EES) wraz z komunikatem w sprawie utorowania drogi ku rzeczywistej i skutecznej unii bezpieczeństwa. Ponadto we wrześniu przyjęto unijny certyfikat dla sprzętu wykorzystywanego do ochrony lotnictwa.

W dniu 14 września 2016 r. Komisja przedstawiła komunikat pt. „Zwiększanie bezpieczeństwa w mobilnym świecie”, w którym potwierdzono potrzebę znalezienia odpowiedniej równowagi między zapewnieniem bezpieczeństwa a zwiększeniem mobilności przy jednoczesnym ułatwieniu legalnego wjazdu do strefy Schengen bez konieczności posiadania wizy. Ponadto dnia 6 października br. działalność rozpoczęła Europejska Straż Graniczna i Przybrzeżna – zaledwie 9 miesięcy po przedstawieniu w grudniu przedmiotowego wniosku przez Komisję, co jest wyrazem zaangażowania w poprawę bezpieczeństwa i zarządzania granicami zewnętrznymi UE.

W sierpniu 2016 r. przewodniczący Juncker stworzył odrębne portfolio dotyczące unii bezpieczeństwa – świadczy to o dużej wadze, jaką Komisja przykłada do poprawy swoich działań w odpowiedzi na zagrożenie terroryzmem.

Dodatkowe informacje:

• Wniosek w sprawie rozporządzenia ustanawiającego unijny system informacji o podróży oraz zezwoleń na podróż
• Załącznik
• Studium wykonalności systemu informacji o podróży oraz zezwoleń na podróż
• NOTATKA PRASOWA Unijny system informacji o podróży oraz zezwoleń na podróż: pytania i odpowiedzi
• ZESTAWIENIE INFORMACJI Unijny system informacji o podróży oraz zezwoleń na podróż
• Komunikat prasowy Europejska agenda bezpieczeństwa: drugie sprawozdanie z postępów w realizacji skutecznej i trwałej unii bezpieczeństwa
• Europejska agenda bezpieczeństwa
• Rozporządzenie Rady (WE) nr 539/2001 z dnia 15 marca 2001 r. wymieniające państwa trzecie, których obywatele muszą posiadać wizy podczas przekraczania granic zewnętrznych, oraz te, których obywatele są zwolnieni z tego wymogu