Dodatkowe fundusze i nowe podejście prawne w celu przeciwdziałania wykorzystywaniu migracji jako broni. Wśród możliwych środków - czasowe odstępstwa od regulacji dotyczących przyjmowania wniosków o azyl.
Komisja Europejska komunikat na temat wspierania państw członkowskich w przeciwdziałaniu zagrożeniom hybrydowym wynikającym z wykorzystywania migracji jako broni przez Rosję i Białoruś oraz zwiększenia bezpieczeństwa na granicach zewnętrznych UE.
Poważne i utrzymujące się zagrożenia hybrydowe na wschodniej granicy UE ze strony Rosji i Białorusi stawiają przed UE nowe wyzwania. Ten wyjątkowy kontekst zmusza państwa członkowskie graniczące z Rosją i Białorusią do podejmowania zdecydowanych działań, aby móc zagwarantować bezpieczeństwo i integralność terytorialną. Sytuacja ta wymaga bardziej zdecydowanej reakcji UE, przy pełnym poszanowaniu prawa unijnego i międzynarodowego.
Podjęliśmy kolejny decydujący krok, aby wesprzeć nasze państwa członkowskie pierwszej linii w przeciwdziałaniu zagrożeniom hybrydowym wynikającym z niedopuszczalnego wykorzystywania migracji przez Rosję i Białoruś. Szczególnie kraje graniczące z Rosją i Białorusią, takie jak Finlandia, której granica z Rosją wynosi 1340 km, stoją przed poważnym wyzwaniem, jakim jest zagwarantowanie bezpieczeństwa Unii i integralności terytorialnej państw członkowskich. Dziś oferujemy tym państwom dalsze wsparcie, w tym dodatkowe 170 mln euro środków finansowych na modernizację sprzętu do nadzoru elektronicznego, poprawę sieci telekomunikacyjnych, wdrożenie mobilnych urządzeń wykrywających i wtargnięcie do zwalczania dronów. Nie można dopuścić, by autokraci wykorzystywali nasze europejskie wartości przeciwko nam. PrzewodniczącaUrsula von der Leyen.
Sytuacja jest wyjątkowa i bardzo poważna. Rosja wykorzystuje instrumentalne traktowanie migracji jako nowe narzędzie w wojnie hybrydowej przeciwko UE. Nie możemy pozwolić żadnemu wrogiemu państwu na nadużywanie wartości europejskich, w tym prawa do azylu. Przekaz komunikatu jest jasny: będziemy zawsze wspierać państwa członkowskie w wysiłkach na rzecz ochrony bezpieczeństwa naszych wspólnych granic zewnętrznych, przy pełnym poszanowaniu prawa UE i prawa międzynarodowego. Henna Virkkunen, wiceprzewodnicząca wykonawcza do spraw suwerenności technologicznej, bezpieczeństwa i demokracji
Rosja wykorzystywała jako broń przeciwko UE energię i cyberataki, a obecnie wykorzystuje migrantów. UE reaguje w sposób stanowczy i zdecydowany. Ten komunikat mówi o nowych narzędziach, jakimi dysponować będą państwa członkowskie UE, by radzić sobie z wykorzystywaniem migracji jako broni. Musimy chronić suwerenność i bezpieczeństwo UE. Magnus Brunner, komisarz do spraw wewnętrznych i migracji
W komunikacie ustanawiane są ramy działań, które mają służyć państwom członkowskim do tego, by uniemożliwiać Rosji i Białorusi wykorzystywanie unijnych zasad i wartości przeciwko UE.
Określenie wyzwań na zewnętrznych granicach lądowych UE z Rosją i Białorusią oraz zagrożenia dla bezpieczeństwa Unii: Rosja i Białoruś wykorzystują bezbronnych ludzi, posługując się nimi do popełnienia aktu wrogości. Wykorzystują ten element wojny hybrydowej jako narzędzie polityczne do destabilizacji naszych społeczeństw, podważania jedności UE oraz zagrażania bezpieczeństwu i integralności strefy Schengen oraz ochronie całej Unii. Zgodnie ze stanowiskiem Rady Europejskiej zawartym w komunikacie Komisja wspiera państwa członkowskie w zapobieganiu wykorzystywaniu przez Rosję i Białoruś europejskich zasad i wartości, w tym prawa do azylu, przeciwko UE.
Wzmocnienie reakcji politycznej i wsparcia operacyjnego UE: UE podjęła już szereg kroków, aby przeciwdziałać instrumentalizacji migrantów przez Białoruś na Łotwie, Litwie i w Polsce w 2021 r. oraz przez Rosję na granicy z Finlandią. Szybko zintensyfikowano wysiłki finansowe, operacyjne i dyplomatyczne, w tym w krajach pochodzenia i tranzytu. Na dalsze wzmocnienie ochrony granic z Rosją i Białorusią, Komisja udostępnia obecnie dodatkowe środki finansowe wynoszące łącznie 170 mln euro: 150 mln za pośrednictwem Instrumentu na rzecz Zarządzania Granicami i Wiz (IZGW) i dodatkowe 20 mln z instrumentu tematycznego IZGW, aby umożliwić szerszy rozkład geograficzny. Środki te pomogą Estonii (19,4 mln euro), Finlandii (50 mln euro), Łotwie (17 mln euro), Litwie (15,4 mln euro), Polsce (52 mln euro) i Norwegii (16,4 mln euro) w modernizacji sprzętu do nadzoru elektronicznego, poprawie sieci telekomunikacyjnych, wdrożeniu mobilnych urządzeń wykrywających i zapobieganiu przekraczaniu granic przez drony, zapewniając tym samym orientację sytuacyjną w czasie rzeczywistym i zwiększenie mobilność patroli granicznych.
Określenie kontekstu prawnego: państwa członkowskie są zobowiązane do ochrony granic zewnętrznych UE. Jednocześnie muszą przestrzegać praw podstawowych i zasady non-refoulement. Ze względu na powagę i uporczywy charakter tego zagrożenia dla bezpieczeństwa UE i integralności terytorialnej państw członkowskich znajdujących się na granicach zewnętrznych UE z Rosją i Białorusią, państwa te mogą, pod kontrolą Trybunału Sprawiedliwości, powołać się na postanowienia Traktatu, aby w drodze wyjątku i na rygorystycznych warunkach podjąć działania wykraczające poza to, co jest przewidziane w prawie wtórnym UE. Może to obejmować środki, które mogą wiązać się z poważnymi ingerencjami w prawa podstawowe, np. prawo do azylu i powiązane gwarancje, z zastrzeżeniem wymogów wynikających z Karty. W komunikacie przedstawiono warunki takich środków, które muszą być proporcjonalne, ograniczone do tego, co jest bezwzględnie konieczne w jasno określonych przypadkach i tymczasowe.
Zacieśnienie współpracy z Unią i pozostałymi państwami członkowskimi: Komisja zachęca państwa członkowskie do starannego rozważenia wszystkich wchodzących w grę interesów i do wykorzystania wszystkich możliwości oferowanych przez porządek prawny Unii przy podejmowaniu nadzwyczajnych środków w celu przeciwdziałania atakom hybrydowym wynikającym z wykorzystywania migracji jako broni. W świetle zasady lojalnej współpracy zachęca się państwa członkowskie do ścisłej współpracy z Unią i pozostałymi państwami członkowskimi. Koordynacja między sąsiadującymi państwami członkowskimi jest niezbędna także po to, by zapewnić spójność i skuteczność wszelkich działań.
Dalsze działania
Komisja będzie zawsze wspierać państwa członkowskie w wysiłkach na rzecz zapewnienia bezpiecznej i chronionej Unii, umożliwiającej pełne funkcjonowanie strefy Schengen, z korzyścią dla wszystkich obywateli UE i przy pełnym poszanowaniu praw podstawowych. Zachęca się państwa członkowskie, by korzystały ze wszystkich możliwości, jakie przewiduje prawodawstwo UE. Komisja jest gotowa współpracować z państwami członkowskimi, które wprowadzają nadzwyczajne środki, aby pomóc im zadbać o uwzględnienie wszystkich istotnych kwestii.
Kontekst
W 2024 r. liczba przybywających osób o nieuregulowanym statusie na granicy UE z Białorusią – zwłaszcza granicy polsko-białoruskiej – znacznie wzrosła (o 66 proc.) w porównaniu z 2023 r. 90 proc. migrantów nielegalnie przekraczających granicę polsko-białoruską posiada rosyjską wizę studencką lub turystyczną.
UE udzieliła już znacznego wsparcia najbardziej zainteresowanym państwom członkowskim i podjęła różnorakie działania, aby zwiększyć gotowość UE do przeciwdziałania temu zagrożeniu. Było to wsparcie finansowe i operacyjne oraz działania dyplomatyczne i informacyjne (w tym z krajami pochodzenia i tranzytu).
