Pakiet „Rozszerzenie” 2016

Prezentując pakiet „rozszerzenie”, komisarz do spraw europejskiej polityki sąsiedztwa i negocjacji w sprawie rozszerzenia Johannes Hahn oznajmił: - Perspektywa członkostwa w UE wciąż jest zachętą do transformacji i zapewnia stabilność w krajach Europy Południowo-Wschodniej, zaś wiarygodny proces rozszerzenia jest w dalszym ciągu niezastąpionym narzędziem, które pozwala wzmacniać te kraje i pomagać im we wprowadzaniu reform polityczno-gospodarczych. Pragniemy dziś przypomnieć o niezmiennym wsparciu UE dla tych starań i zaapelować do rządów krajów objętych procesem rozszerzenia, aby aktywniej zaangażowały się w realizację niezbędnych reform i uznały je za swój cel polityczny – nie dlatego, że oczekuje tego UE, ale dlatego, że leży to w interesie ich obywateli, a także w interesie całej Europy.

Komisarz Hahn dodał, że tegoroczne sprawozdanie dotyczące Turcji zostaje opublikowane w bardzo ważnym momencie dla Turcji i dla jej stosunków z Unią: „Jesteśmy bardzo zaniepokojeni pogorszeniem się sytuacji w zakresie praw człowieka i demokracji, do którego doszło w wyniku próby zamachu stanu. W interesie Turcji leży natychmiastowe zaprzestanie działań oddalających ją od Unii”.

Polityka rozszerzenia nadal przynosi oczekiwane rezultaty, a reformy postępują w większości krajów, choć tempo ich wprowadzania jest różne. Niezwykle ważne jest więc stałe zaangażowanie w realizację zasady, zgodnie z którą w pierwszej kolejności należy zająć się kwestiami zasadniczymi: Komisja będzie nadal koncentrowała swoje wysiłki na kwestii praworządności obejmującej bezpieczeństwo, prawa podstawowe, instytucje demokratyczne i reformę administracji publicznej, jak również na kwestiach rozwoju gospodarczego i konkurencyjności. W dalszym ciągu istotna jest większa rola społeczeństwa obywatelskiego i zainteresowanych stron.

Stan obecny

W obszarze praworządności podejmowane są wysiłki na rzecz modernizacji otoczenia prawnego i odnośnej infrastruktury. Albania jednogłośnie przyjęła poprawki do konstytucji, które są podstawą do gruntownej i kompleksowej reformy sądownictwa. Większość krajów boryka się jednak z problemem niedostatecznej efektywności oraz braku wystarczającej niezależności i odpowiedzialności sądownictwa. W ostatnich latach wszystkie państwa wzmocniły swoje przepisy dotyczące zwalczania korupcji oraz przestępczości zorganizowanej. Bardziej niż kiedykolwiek należy skoncentrować obecne starania na skuteczności dochodzeń, postępowań i orzeczeń sądowych w sprawach rozpatrywanych na wszystkich szczeblach. Kraje objęte procesem rozszerzenia zmieniły także swoje przepisy prawa karnego i swoje przepisy antyterrorystyczne, dzięki czemu uzyskały lepsze narzędzia do zwalczania tych zjawisk. Kilka z nich przyjęło nowe strategie i plany działania w zakresie walki z terroryzmem, ale aby skutecznie przeciwdziałać radykalizacji postaw, potrzeba kolejnych działań, szczególnie w obszarze edukacji. Konieczna jest także lepsza kontrola zagranicznego finansowania wspierającego radykalne treści.

Prawa podstawowe nadal są w dużej mierze wpisane w ustawodawstwo krajów objętych procesem rozszerzenia. Na obszarze Bałkanów Zachodnich wciąż występują pewne problemy w praktyce, ale sytuacja jest zasadniczo stabilna. Sytuacja w Turcji w zakresie praw podstawowych pogarsza się, a podczas wdrażania konkretnych przepisów często wychodzą na jaw znaczne niedociągnięcia. W następstwie lipcowej próby zamachu stanu ogłoszono tam stan wyjątkowy, w ramach którego zastosowano daleko idące środki ograniczające prawa podstawowe. W wyniku tych wydarzeń pojawiły się doniesienia o wielokrotnym poważnym naruszaniu zakazu stosowania tortur i brutalnego traktowania oraz o wielu przypadkach pogwałcenia praw procesowych.

W większości krajów objętych procesem rozszerzenia – choć w niejednakowym stopniu – szczególne zastrzeżenia budzi wciąż nieprzestrzeganie zasad wolności słowa i wolności mediów. Brak postępów na tym polu, zaobserwowany już w poprzednich dwóch latach, utrzymuje się, a w niektórych przypadkach jest coraz wyraźniejszy. Dyskryminacja i wrogość wobec grup szczególnie wrażliwych, między innymi z powodu orientacji seksualnej lub tożsamości płciowej, wciąż daje powody do zaniepokojenia.

Kryzys migracyjny był jedną z kluczowych kwestii w programie działań politycznych w mijającym roku. Wielokrotnie potwierdzał on, że polityka rozszerzenia w tym regionie ma znaczenie strategiczne. Działania UE podejmowane w odpowiedzi na kryzys były kompleksowe i oparte na ochronie praw. Skuteczne zamknięcie szlaku prowadzącego przez Bałkany Zachodnie przez odnośne kraje w połączeniu z oświadczeniem UE–Turcja z dnia 18 marca przyniosło wyraźne efekty w terenie, gdyż liczba nielegalnych migrantów i osób ubiegających się o azyl przybywających na greckie wyspy znacznie spadła, średnio z kilku tysięcy dziennie do mniej niż 100. Skutkiem tego był też gwałtowny spadek liczby ofiar śmiertelnych na morzu.

Prawidłowe funkcjonowanie instytucji demokratycznych jest wciąż dużym wyzwaniem w wielu krajach. Kluczowa rola parlamentów narodowych dla funkcjonowania demokracji powinna być na stałe zapisana w kulturze politycznej. Lipcowa próba zamachu stanu w Turcji była szokującym i brutalnym atakiem na demokratycznie wybrane instytucje. Biorąc pod uwagę poważne zagrożenie dla instytucji demokratycznych w Turcji i dla tureckiego państwa, szybka i zdecydowana reakcja na to zagrożenie była uzasadniona. Niemniej jednak szeroki zasięg i zbiorowy charakter środków zastosowanych w następstwie tej próby budzą wiele wątpliwości.

Postępy w zakresie reformy administracji publicznej w omawianych krajach są niejednolite. Prawo obywateli do dobrej administracji, dostępu do informacji i sprawiedliwości administracyjnej powinno być lepiej chronione.

Sytuacja ekonomiczna w regionie stale się poprawia, o czym świadczy szybszy wzrost gospodarczy, większe inwestycje i większa liczba miejsc pracy powstających w sektorze prywatnym. Wszystkie kraje objęte procesem rozszerzenia borykają się jednak ze znacznymi problemami strukturalnymi o charakterze społeczno-gospodarczym, takimi jak nieefektywna administracja publiczna czy wysoka stopa bezrobocia. Zwłaszcza bezrobocie wśród osób młodych utrzymuje się na niepokojąco wysokim poziomie. Utrzymujące się niedostatki pod względem praworządności także wpływają niekorzystnie na ogólny klimat inwestycyjny.

Szybsze tempo zmian zapoczątkowane dzięki procesowi berlińskiemu oraz inicjatywie sześciu państw Bałkanów Zachodnich, zwłaszcza w kwestii programu UE dotyczącego sieci połączeń, w dalszym ciągu sprzyja bliższej współpracy regionalnej i dobrym stosunkom z sąsiadami, co z kolei przyczynia się do stabilizacji politycznej i otwiera nowe szanse w gospodarce.

KONTEKST

Proces rozszerzenia

Obecny program rozszerzenia obejmuje kraje Bałkanów Zachodnich i Turcję. Negocjacje akcesyjne rozpoczęto z niektórymi krajami kandydującymi: Turcją (2005), Czarnogórą (2012) i Serbią (2014), ale nie dotyczy to jeszcze byłej jugosłowiańskiej republiki Macedonii (kraj kandydujący od 2005 r.) ani Albanii (status kraju kandydującego od 2014 r.). Potencjalne kraje kandydujące to Bośnia i Hercegowina oraz Kosowo.

Szczegółowe ustalenia i zalecenia dla poszczególnych krajów:

Dokument strategiczny:

http://ec.europa.eu/enlargement/pdf/key_documents/2016/20161109_strategy_paper_en.pdf

Albania:

http://europa.eu/rapid/press-release_MEMO-16-3636_en.htm

Bośnia i Hercegowina:

http://europa.eu/rapid/press-release_MEMO-16-3637_en.htm

Była jugosłowiańska republika Macedonii:

http://europa.eu/rapid/press-release_MEMO-16-3634_en.htm

Kosowo:

http://europa.eu/rapid/press-release_MEMO-16-3633_en.htm

Czarnogóra: