Międzynarodowy Dzień Walki z Bezkarnością za Przestępstwa wobec Dziennikarzy

„W tych trudnych czasach, naznaczonych wojnami*, konfliktami i działaniami terrorystycznymi, przypominamy i podkreślamy ważną rolę, jaką dziennikarze i pracownicy mediów odgrywają w walce o prawdę i poszanowanie praw człowieka. Dziennikarze przyczyniają się do przeciwdziałania dezinformacji i mowie nienawiści oraz do utrzymania mechanizmów kontroli i równowagi w rządach i instytucjach publicznych. Rzucają oni światło na zbrodnie wojenne i naruszenia praw człowieka, często narażając własne życia.

Zdecydowanie potępiamy zabójstwa, fizyczne ataki, arbitralne zatrzymania, zastraszanie oraz nękanie i inwigilację w internecie i poza nim, które spotykają dziennikarzy podczas wykonywania zawodu. Na całym świecie w dalszym ciągu zamyka się media lub przeprowadza na nie naloty. Coraz częściej tworzy się przepisy wpływające na wolność wypowiedzi dziennikarzy lub nadużywa przeciwko nim powództw sądowych, ograniczając tym samym pluralizm i niezależność redakcyjną.

Bezkarności za łamanie i naruszanie praw człowieka wobec dziennikarzy nie może mieć miejsca. Wzywamy do ustanowienia krajowych ram bezpieczeństwa dziennikarzy, które będą obejmowały kwestie podnoszenia świadomości, ścigania przestępstw, prewencji i ochrony, ze szczególnym naciskiem na środki dotyczące dziennikarek i osób należących do mniejszości.

UE podtrzymuje swoje zobowiązanie do wspierania niezależnych dziennikarzy i pracowników mediów na całym świecie. Będziemy w dalszym ciągu mobilizować wszystkie dostępne narzędzia dyplomatyczne, aby nagłaśniać indywidualne przypadki zagrożenia dla dziennikarzy lub ich zatrzymań. Ponadto stworzyliśmy platformę ProtectDefenders.eu mającą na celu zapewnienie fizycznej i cyfrowej ochrony, wsparcia prawnego oraz możliwości relokacji dla najbardziej zagrożonych dziennikarzy.

UE jest zjednoczona we wsparciu dla systemu praw człowieka ONZ, w tym kluczowej roli Wysokiego Komisarz NZ ds. Praw Człowieka (OHCHR) i UNESCO na rzecz promowania bezpieczeństwa dziennikarzy i opracowywania wspólnych rozwiązań. 

Za pomocą programu na rzecz praw człowieka i demokracji w ramach instrumentu „Globalny wymiar Europy” UE przeznacza 185 mln euro na wsparcie niezależnych mediów, wykorzystując w tym celu cyfryzację na całym świecie.

Ochrona dziennikarzy oznacza ochronę naszych własnych praw. Funkcjonowanie demokracji nie jest możliwe bez wolnych i niezależnych mediów. Dlatego też UE podejmuje niespotykane do tej pory kroki w celu ochrony dziennikarzy we wspólnocie.

Wzywamy państwa członkowskie do realizacji zalecenia Komisji w sprawie bezpieczeństwa dziennikarzy. Wniosek dotyczący aktu o wolności mediów ma na celu ochronę niezależności i pluralizmu mediów. Komisja podjęła ponadto działania w celu zwalczania strategicznych powództw zmierzających do stłumienia debaty publicznej, które wywierają presję na dziennikarzy i stanowią próbę zamknięcia im ust. Te wnioski ustawodawcze powinny zostać przyjęte jak najszybciej, aby poprawić warunki pracy dziennikarzy i mediów oraz stworzyć globalne standardy.

Unia Europejska wspiera dziennikarzy na całym świecie, którzy każdego dnia korzystają z wolności słowa dla dobra nas wszystkich”.

Kontekst

UE w dalszym ciągu promuje i chroni wolność mediów, prawo do wolności opinii i wypowiedzi – zarówno w internecie, jak i poza nim – oraz potępia nękanie, groźby i ataki, z którymi zmagają się dziennikarze, blogerzy i inni pracownicy mediów. Jak wskazano w planie działania UE dotyczącym praw człowieka i demokracji na lata 2020–2024, UE pomaga zastraszanym lub zagrożonym osobom na całym świecie, wzywając władze krajów do zapobiegania naruszeniom praw człowieka i potępiania ich, a także do podejmowania skutecznych środków w celu powstrzymania bezkarności takich działań. W 2021 r. UE przyjęła również zalecenie w sprawie ochrony dziennikarzy, w którym podkreśliła znaczenie zapewnienia bezpieczeństwa dziennikarzom i pracownikom mediów w Unii. W ubiegłym roku Komisja przyjęła wniosek dotyczący zwalczania strategicznych powództw zmierzających do stłumienia debaty publicznej (SLAPP), który zapewnia dziennikarzom i obrońcom praw człowieka narzędzia umożliwiające walkę ze stanowiącymi nadużycia postępowaniami sądowymi. Ochrona dziennikarzy stała się również jednym z kluczowych elementów przedstawionego we wrześniu 2022 r. europejskiego aktu o wolności mediów.

W ostatnich latach niezależne organizacje pozarządowe udokumentowały wskaźnik bezkarności za zabójstwa dziennikarzyna na poziomie 80 proc. Według stanu na październik 2023 r. centrum monitorowania UNESCO ds. śmierci dziennikarzy odnotowało 688 toczących się i nierozwiązanych spraw dotyczących zabójstw dziennikarzy. Stworzone przez UNESCO wskaźniki bezpieczeństwa dziennikarzy oraz obserwatorium ds. śmierci dziennikarzy są ważnymi narzędziami starań na rzecz położenia kresu bezkarności oraz nagłaśniania indywidualnych przypadków.

ProtectDefenders.eu to mechanizm UE na rzecz ochrony obrońców praw człowieka na całym świecie, którzy znajdują się w dużym niebezpieczeństwie i są w najtrudniejszej sytuacji. Mechanizm ten zapewnia pomoc finansową na rzecz fizycznej i cyfrowej ochrony, wsparcia prawnego i medycznego oraz monitorowania procesów sądowych, aresztowań lub przypadków pozbawienia wolności, a także na rzecz rodzin, szkoleń i innych środków wsparcia.

Unijny program na rzecz praw człowieka i demokracji w ramach instrumentu „Globalny wymiar Europy” obejmuje priorytet ochrony podstawowych wolności, w tym wykorzystania możliwości płynących z nowych i cyfrowych technologii oraz sprostania związanym z nimi wyzwaniom. Program ma na celu wzmocnienie zdolności niezależnych, pluralistycznych i wysokiej jakości mediów – w tym dziennikarzy śledczych, blogerów i weryfikatorów informacji – aby mogły one zapewniać opinii publicznej wiarygodne informacje dzięki odpowiedzialnemu i profesjonalnemu relacjonowaniu wydarzeń. Program wesprze społeczeństwo obywatelskie w budowaniu kompetencji medialnych i umiejętności cyfrowych oraz w promowaniu otwartego, globalnego, wolnego i bezpiecznego internetu, który będzie dostępny w równym stopniu dla wszystkich. Szacunkowy budżet na wsparcie mediów i wykorzystanie możliwości płynących z cyfryzacji wynosi 185 mln euro na lata 2021–2027. Program uzupełnia wsparcie na szczeblu dwustronnym i regionalnym.

Dzięki projektom, takim jak inicjatywa „Media 4 Democracy”, nasze delegatury mogą wzmacniać swoją współpracę z dziennikarzami na całym świecie. Zobowiązujemy się do udzielania dalszej pomocy finansowej na potrzeby promowania wolności mediów i realizacji projektów w zakresie pluralizmu mediów, w tym wspierających niezależnych dziennikarzy, którzy przebywają na uchodźstwie w Unii.

W stosownych przypadkach Specjalny Przedstawiciel Unii Europejskiej ds. Praw Człowieka uwzględnia kwestie bezpieczeństwa i ochrony dziennikarzy, pracowników mediów oraz wolności wypowiedzi w swoich dwustronnych zobowiązaniach. Obejmuje to również regularne kontakty ze społeczeństwem obywatelskim oraz nagłaśnianie indywidualnych przypadków dziennikarzy i pracowników mediów, którzy zostali uwięzieni lub zatrzymani za swoją pracę.