Czysty jak ocean

Zmiana klimatu, ubóstwo i bezpieczeństwo żywnościowe należą do globalnych wyzwań, z którymi można się skutecznie zmierzyć, jeśli oceany będą lepiej chronione, a zarządzanie nimi będzie miało zrównoważony charakter.

Komisja i Wysoki Przedstawiciel Unii do Spraw Zagranicznych i Polityki Bezpieczeństwa przyjęli wspólny komunikat, w którym zaproponowano działania na rzecz bezpieczeństwa, ochrony i czystości oceanów oraz zrównoważonego zarządzania nimi. Jako silny podmiot globalny Unia Europejska formułuje program lepszego zarządzania oceanami bazujący na międzynarodowym, międzysektorowym podejściu opartym na zasadach.

Federica Mogherini, Wysoki Przedstawiciel Unii do Spraw Zagranicznych i Polityki Bezpieczeństwa, wiceprzewodnicząca Komisji Europejskiej, stwierdziła: - Ogłaszając ten wspólny komunikat potwierdzamy nasze zobowiązanie do bycia w pierwszym szeregu podmiotów zaangażowanych w realizację przedstawionego przez ONZ Programu działań na rzecz zrównoważonego rozwoju do roku 2030, z pożytkiem dla obywateli Europy i dla całego świata. Zagrożeniem dla oceanów są: przestępczość, piractwo i rozbój z użyciem broni. Próby wywarcia presji terytorialnej lub roszczenia odnoszące się do obszarów morskich oddziałują na regionalną stabilność i światową gospodarkę. Musimy wykorzystać wszystkie narzędzia, jakimi dysponujemy, aby kształtować międzynarodowe zarządzanie oceanami, oraz sprawić, by w większym stopniu stało się ono składnikiem działań zewnętrznych Unii Europejskiej. Jednocześnie jest to również konkretny przykład praktycznego funkcjonowania globalnej strategii Unii Europejskiej na rzecz polityki zagranicznej i bezpieczeństwa.

Jyrki Katainen, wiceprzewodniczący Komisji ds. miejsc pracy, wzrostu, inwestycji i konkurencyjności, zauważył: - Oceany oferują ogromny potencjał umożliwiający przyspieszenie wzrostu gospodarczego, tworzenie miejsc pracy oraz innowacje, zarazem jednak ogniskują się w nich niektóre najpoważniejsze wyzwania globalne, takie jak zmiana klimatu, odpady morskie i rosnąca liczba ludności świata. Dzisiejszy komunikat wysuwa na plan pierwszy istotną rolę UE jako czołowego orędownika zrównoważonego rozwoju, globalnego uczestnika ram zarządzania oceanami oraz użytkownika zasobów oceanów.

Karmenu Vella, europejski komisarz ds. środowiska, gospodarki morskiej i rybołówstwa, powiedział: - Morza i oceany zajmują 70 proc. powierzchni naszej planety. Świat zdał sobie sprawę, że wymagają one większej troski. Temu wyzwaniu można sprostać jedynie na drodze ścisłej międzynarodowej współpracy. Dlatego Unia Europejska bierze na siebie przewodnictwo w tworzeniu silniejszego systemu zarządzania oceanami na całym świecie. Ogłaszamy program na rzecz poprawy sposobu zarządzania oceanami, ograniczenia presji wywieranej na nie przez człowieka i inwestowania w naukę. Zagwarantuje to zrównoważone i wykorzystywanie zasobów morskich z pożytkiem dla zdrowych ekosystemów morskich i rozkwitu gospodarki związanej z oceanami.

W ramach wniosku wskazano 14 szczegółowych działań w trzech priorytetowych dziedzinach:

1. poprawy ram międzynarodowego zarządzania oceanami;
2. zmniejszenia presji ludzkiej działalności na oceany i stworzenie warunków dla zrównoważonej niebieskiej gospodarki;
3. wzmocnienia międzynarodowych badań oceanu i danych oceanicznych.

1. Poprawa ram międzynarodowego zarządzania oceanami:

Konieczne są dalszy rozwój i lepsze egzekwowanie istniejących przepisów dotyczących mórz i oceanów w celu np. uwzględnienia obszarów znajdujących się poza jurysdykcją krajową lub realizacji uzgodnionych na szczeblu międzynarodowym celów zrównoważonego rozwoju, takich jak cel objęcia ochroną 10 proc. obszarów morskich do 2020 r. Unia Europejska będzie współpracować z partnerami międzynarodowymi, aby zapewnić zrealizowanie tych celów, a w październiku 2017 r. będzie gospodarzem konferencji „Oceany” poświęconej rozwinięciu tych zobowiązań. Do 2018 r. Komisja opracuje również wytyczne w sprawie poszukiwania i wydobycia zasobów naturalnych na obszarach podlegających jurysdykcji krajowej.

W oparciu o swoją strategię bezpieczeństwa morskiego Unia Europejska będzie współdziałać z państwami partnerskimi, aby zmniejszyć ryzyko i zagrożenia dla bezpieczeństwa oceanów, takie jak piractwo, handel ludźmi, bronią i narkotykami, a jednocześnie w pełni wykorzystać potencjał nowej Europejskiej Agencji Straży Granicznej i Przybrzeżnej, Europejskiej Agencji Bezpieczeństwa Morskiego (EMSA) oraz Europejskiej Agencji Kontroli Rybołówstwa (EFCA). Unia Europejska jest poza tym silnie zaangażowana w wykonywanie misji i operacji w ramach wspólnej polityki bezpieczeństwa i obrony na Morzu Śródziemnym i Oceanie Indyjskim. Operacja Atalanta sił morskich dowodzonych przez Unię Europejską ma na celu zwalczanie piractwa u wybrzeży Somalii, a celem operacji Med Sophia jest przerwanie sieci przemytników i handlarzy. W jej wyniku uratowano dotychczas ponad 28 000 ludzi w południowym rejonie środkowej części Morza Śródziemnego.

2. Zmniejszenie presji ludzkiej działalności na oceany i stworzenie warunków dla zrównoważonej niebieskiej gospodarki:

Po wejściu w życie porozumienia paryskiego Komisja będzie dążyć do wzmocnienia działań dotyczących mórz i oceanów, aby zrealizować krajowe i międzynarodowe zobowiązania, począwszy od Dnia Oceanu na konferencji COP 22 w Marrakeszu 12 listopada 2016 r. Morza i oceany pochłaniają 25 proc. wytwarzanego dwutlenku węgla, są zatem ważnymi regulatorami klimatu. Jeśli nie zostaną podjęte żadne działania na rzecz ograniczenia ocieplenia i zakwaszenia oceanów, powstanie ryzyko, że oceany będą powodować deregulację klimatu.

Zwalczanie nielegalnych, nieraportowanych i nieuregulowanych połowów (połowów NNN) jest jednym z priorytetów UE. Co najmniej 15 proc. wszystkich światowych połowów o wartości 8–19 mld euro rocznie to połowy nielegalne. Jako lider w walce z połowami NNN Unia Europejska będzie propagować działania wielostronne i wzmacniać rolę Interpolu w zwalczaniu tych połowów. Komisja zainicjuje projekt pilotażowy mający na celu monitorowanie nielegalnych połowów na całym świecie dzięki wykorzystaniu łączności satelitarnej.

Odpady morskie to kolejne poważne zagrożenie dla oceanów. W ramach planu działania dotyczącego gospodarki o obiegu zamkniętym UE zaproponuje do 2017 r. strategię dotyczącą tworzyw sztucznych, której realizacja przyczyni się do zmniejszenia ilości odpadów morskich o co najmniej 30 proc. do 2020 r.

Do 2025 r. Komisja będzie pracować nad międzynarodowymi wytycznymi w sprawie planowania przestrzennego obszarów morskich i pomoże zwiększać zasięg morskich obszarów chronionych na świecie dzięki finansowaniu w ramach programów Horyzont 2020 i LIFE.

3. Wzmocnienie międzynarodowych badań oceanu i danych oceanicznych:

Około 90 proc. powierzchni dna oceanów pozostaje nieobjęta mapowaniem. Niespełna 3 proc. jest wykorzystywane w działalności gospodarczej. Lepsze zrozumienie i solidna wiedza naukowa mają zasadnicze znaczenie dla zrównoważonego zarządzania zasobami oceanów i ograniczenia presji ludzkiej działalności. Unijna sieć niebieskich danych: Europejska sieć informacji i obserwacji środowiska morskiego dostarcza danych z ponad 100 jednostek badań morskich i jest dostępna dla wszystkich. Komisja zaproponuje sposoby przekształcenia tej bazy w światową sieć danych oceanicznych.

Zaproponowane działania będą obecnie przedmiotem dyskusji z państwami członkowskimi na forum Rady i Parlamentu Europejskiego.

Kontekst

Zgłoszona dziś inicjatywa stanowi integralną część odpowiedzi UE na przedstawiony przez ONZ program działań na rzecz zrównoważonego rozwoju do roku 2030, zwłaszcza na cel 14. z celów zrównoważonego rozwoju: „Chronić morza i oceany oraz wykorzystywać ich zasoby w zrównoważony sposób”. Opiera się ona na mandacie politycznym udzielonym komisarzowi Velli przez przewodniczącego Jean-Claude'a Junckera do „uczestnictwa w kształtowaniu międzynarodowego zarządzania oceanami w ONZ i na innych forach wielostronnych i dwustronnych, wspólnie z kluczowymi partnerami światowymi”.

Podstawą roli UE w propagowaniu bezpieczeństwa morskiego, światowego wzrostu gospodarczego w oparciu o sektor morski oraz globalnego zarządzania za pomocą partnerstw dwustronnych, regionalnych i wielostronnych jest globalna strategia Unii Europejskiej na rzecz polityki zagranicznej i bezpieczeństwa. Strategia ta, przedstawiona przez wysoką przedstawiciel/wiceprzewodniczącą Federikę Mogherini w czerwcu 2016 r., zawiera wezwanie do lepszego powiązania polityki wewnętrznej i zewnętrznej. Ogłoszony dzisiaj wspólny komunikat ma na celu powiązanie wewnętrznego i zewnętrznego wymiaru bezpieczeństwa dobrego zarządzania oceanami. Uwzględniono w nim istniejące strategie, zwłaszcza europejską strategię bezpieczeństwa morskiego i strategie regionalne, dotyczące np. Zatoki Gwinejskiej i Oceanu Indyjskiego, a także zintegrowaną politykę dotyczącą Arktyki. Celem tych działań jest doprowadzenie do lepszego podziału odpowiedzialności międzynarodowej za oceany.

Dodatkowe informacje

• Wspólny komunikat oraz zestawienie informacji są dostępne na stronie internetowej międzynarodowego zarządzania oceanami
• Infografika na temat międzynarodowego zarządzania oceanami
• Infografika na temat unijnego i międzynarodowego zarządzania oceanami
• Działania UE w regionie Morza Śródziemnego