Przyszłość Unii bez azbestu

Komisja wzywa wszystkie instytucje UE, państwa członkowskie, partnerów społecznych i inne zainteresowane strony, by przyspieszyły działania, które uwolnią Unię od azbestu dla obecnych i przyszłych pokoleń.

Azbest jest wysoce niebezpiecznym czynnikiem rakotwórczym, który nadal występuje w wielu budynkach i jest przyczyną wielu możliwych do uniknięcia zgonów w UE. Komisja przedstawia dziś kompleksowe podejście, które pozwoli lepiej chronić ludzi i środowisko przed azbestem oraz zadbać o przyszłość bez azbestu.

Pakiet ten obejmuje:

• komunikat „Działania na rzecz przyszłości wolnej od azbestu”, opisujący sposób kompleksowego rozwiązania problemu azbestu, począwszy od poprawy diagnostyki i leczenia chorób spowodowanych ekspozycją na azbest, a skończywszy na identyfikacji i bezpiecznym usuwaniu azbestu oraz przetwarzania odpadów oraz
• wniosek dotyczący zmiany dyrektywy w sprawie azbestu w miejscu pracy, aby poprawić ochronę pracowników poprzez znaczne obniżenie dopuszczalnego stężenia azbestu w środowisku pracy. 

Chociaż od 2005 r. w UE zakazane są wszystkie formy azbestu, nadal występuje on w starszych budynkach. Azbest stanowi zagrożenie dla zdrowia, szczególnie w przypadku uszkodzenia materiałów zawierających azbest, gdy uwalniane włókna będą wdychane, na przykład podczas renowacji.

Aż 78 proc. przypadków nowotworów pochodzenia zawodowego rozpoznawanych w państwach członkowskich ma związek z azbestem. Wdychanie włókien azbestowych unoszących się w powietrzu może powodować np. międzybłoniaka i raka płuc, a średni czas od narażenia do wystąpienia pierwszych objawów to 30 lat.

W związku z tym zajęcie się ryzykiem dla zdrowia wynikającym z narażenia na działanie azbestu ma zasadnicze znaczenie dla ochrony zdrowia ludzi i ochrony środowisko, przy jednoczesnym zapewnieniu godnych warunków życia i pracy. Ma to jeszcze większe znaczenie w kontekście transformacji ekologicznej i ambicji UE w zakresie zwiększenia wskaźnika renowacji budynków. Renowacje wpłyną na poprawię zdrowia i warunki życia mieszkańców oraz pozwolą obniżyć im rachunki za energię. Zwiększą one jednak również narażenie na działanie azbestu, w szczególności w przypadku pracowników budowlanych.

Przedstawione dziś działania są częścią filaru profilaktyki europejskiego planu walki z rakiem i przyczynią się do realizacji celów Europejskiego Zielonego Ładu, planu działania na rzecz eliminacji zanieczyszczeń oraz Europejskiego filaru praw socjalnych.

Działania na rzecz wspólnej przyszłości bez azbestu

Aby chronić ludzi przed narażeniem na działanie azbestu i zapobiegać zagrożeniom dla przyszłych pokoleń Komisja przedstawia kompleksowe podejście w zakresie zdrowia publicznego, którego celem jest to, by:

• lepiej wspierać ofiary chorób związanych z azbestem.

• Komisja zasięgnie opinii trójstronnego Komitetu Doradczego ds. Bezpieczeństwa i Ochrony Zdrowia w Miejscu Pracy w sprawie włączenia do listy chorób zawodowych dodatkowych chorób związanych z azbestem oraz
• Komisja zaproponowała nowe podejście UE do wykrywania nowotworów, które obejmuje aktualizację zalecenia Rady w sprawie badań przesiewowych w kierunku raka z 2003 r.;

• lepiej chronić pracowników przed azbestem. Komisja:

• zaproponuje dziś przegląd dyrektywy w sprawie azbestu w miejscu pracy mający znacznie obniżyć dopuszczalną wartość narażenia zawodowego na działanie azbestu;
• dokona aktualizacji wytycznych, by wspierać państwa członkowskie, pracodawców i pracowników we wdrażaniu zmienionej dyrektywy oraz
• rozpocznie kampanię informacyjną na temat bezpiecznego usuwania azbestu;

• poprawić informacje na temat azbestu w budynkach. Komisja:

• przedstawi wniosek ustawodawczy w sprawie kontroli i rejestracji azbestu w budynkach. Państwa członkowskie zostaną poproszone o opracowanie krajowych strategii usuwania azbestu oraz
• zaproponowanie podejścia regulacyjnego w celu wprowadzenia cyfrowych dzienników budynków, co pozwoli łatwiej udostępniać i wykorzystywać dane dotyczące budynków, od projektowania po budowę i rozbiórkę; 

• zapewnić bezpieczne usuwanie azbestu i zerową emisję zanieczyszczeń. Komisja:

• dokona przeglądu unijnego protokołu w sprawie gospodarowania odpadami z budowy i rozbiórki oraz wytycznych dotyczących kontroli odpadów przed rozbiórką i renowacją budynków oraz
• rozpocznie badania, by określić praktyki gospodarowania odpadami azbestowymi i nowe technologie przetwarzania.

Państwa członkowskie mają dostęp do znacznych środków unijnego wsparcia w zakresie profilaktyki zdrowotnej i leczenia oraz renowacji i bezpiecznego usuwania azbestu za pośrednictwem Instrumentu na rzecz Odbudowy i Zwiększania Odporności, Europejskiego Funduszu Społecznego Plus i Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego.

UE będzie też nadal odgrywać wiodącą rolę w światowej walce z azbestem, na przykład w kontekście konferencji stron konwencji rotterdamskiej, Międzynarodowej Organizacji Pracy, grup G-7 i G-20.  

Ochrona pracowników przed narażeniem na działanie azbestu

Grupą najbardziej narażoną na działanie rakotwórczego azbestu są pracownicy. Aby poprawić ich ochronę, Komisja przedstawia dziś wniosek dotyczący zmiany dyrektywy w sprawie azbestu w miejscu pracy. Dotyczy on np. dziesięciokrotnego ograniczenia dopuszczalnej wartości narażenia na działanie azbestu w miejscu pracy w stosunku do obecnie dopuszczalnej wartości (z 0,1 włókien na centymetr sześcienny (f/cm³) do 0,01 f/cm³) w oparciu o najnowsze osiągnięcia naukowe i technologiczne.

Oprócz lepszej informacji i poprawy w zakresie profilaktyki zdrowotnej i leczenia, wynikiem tego wniosku będzie zbliżenie się do celów unijnej kampanii walki z rakiem. Stwarza on równe warunki działania dla przedsiębiorstw prowadzących działalność w całej UE, a jednocześnie zmniejsza koszty opieki zdrowotnej związane z leczeniem.

Dalsze działania

Komisja wzywa wszystkie instytucje UE, państwa członkowskie, partnerów społecznych i inne zainteresowane strony, by przyspieszyły działania, które pozwolą osiągnąć UE wolną od azbestu dla obecnych i przyszłych pokoleń. Wniosek Komisji dotyczący zmiany dyrektywy w sprawie azbestu w miejscu pracy zostanie omówiony przez Parlament Europejski i państwa członkowskie. Komisja wzywa do szybkiego zatwierdzenia go. Po przyjęciu dyrektywy państwa członkowskie będą miały dwa lata na przeniesienie jej przepisów do prawa krajowego.

Wypowiedzi członków kolegium komisarzy

Nicolas Schmit, komisarz do spraw miejsc pracy i praw socjalnych, skomentował: W ubiegłym roku zobowiązaliśmy się przed Parlamentem Europejskim, że zajmiemy się ważnymi apelami o podjęcia działania, zawartymi w jego sprawozdaniu w sprawie ochrony pracowników przed azbestem. Rok później Komisja przedstawia szereg środków, które nie tylko zapewnią lepszą ochronę pracownikom, ale będą też ogromnym krokiem w kierunku Europy wolnej od azbestu. 78 proc. przypadków nowotworów pochodzenia zawodowego rozpoznawanych w państwach członkowskich ma związek z azbestem. Dyrektywa zmieniająca, którą dziś proponujemy, pozwoli radykalnie zmniejszyć poziom narażenia pracowników oraz zapewni szkolenia i wytyczne dla pracodawców.

Komisarz ds. zdrowia i bezpieczeństwa żywności Stella Kyriakides dodała: Profilaktyka nowotworów jest skuteczniejsza niż jakakolwiek metoda leczenia. Biorąc pod uwagę fakt, że w przypadku 40 proc. przypadków nowotworu można im zapobiec, jest to najskuteczniejsza strategia długoterminowa. Jako część działań w ramach europejskiego planu walki z rakiem zamierzamy wnieść znaczny wkład w zapobieganie zachorowaniom na raka przez ograniczenie narażenia na niebezpieczne substancje – w tym na azbest. Przedstawione dziś wnioski są kolejnym ważnym wynikiem naszego planu walki z rakiem i kolejnym krokiem na naszej drodze do utworzenia silnej Europejskiej Unii Zdrowotnej.

Przebieg procedury

Przedstawione w dzisiejszym komunikacie działania są następstwem rezolucji Parlamentu Europejskiego z 20 października 2021 r. w sprawie ochrony pracowników przed zagrożeniami związanymi z azbestem. Jest to zgodne ze zobowiązaniem przewodniczącej Ursuli von der Leyen zawartym w jej wytycznych politycznych do odpowiedniego reagowania na rezolucje zgodnie z art. 225 TFUE, przy pełnym poszanowaniu zasad proporcjonalności, pomocniczości i lepszego stanowienia prawa.

Skuteczne ograniczanie narażenia na działanie substancji rakotwórczych, takich jak azbest, jest częścią europejskiego planu walki z rakiem i planu działania na rzecz eliminacji zanieczyszczeń Komisji. W swoim programie prac na 2022 r. oraz w strategicznych ramach UE dotyczących bezpieczeństwa i higieny pracy na lata 2021–2027 Komisja zapowiedziała wniosek dotyczący obniżenia obecnego dopuszczalnego stężenia azbestu w środowisku pracy. Na forum konferencji w sprawie przyszłości Europy obywatele UE zwracali również uwagę znaczenie przeglądu dyrektywy w sprawie azbestu w miejscu pracy. Dzisiejszy wniosek jest wynikiem zakrojonych na szeroką skalę konsultacji, uwzględniających dwuetapowe konsultacje z partnerami społecznymi oraz ścisłą współpracę z naukowcami, przedstawicielami pracowników, pracodawcami i państwami członkowskimi.

Nowotwory pochodzenia zawodowego są pierwszą przyczyną zgonów związanych z pracą w UE, przy czym aż 78 proc. uznanych nowotworów pochodzenia zawodowego wiąże się z azbestem. W samym tylko 2019 r. ponad 70 tys. osób w UE zmarło w wyniku wcześniejszego narażenia na działanie azbestu w miejscu pracy. Szacuje się, że obecnie 4,1–7,3 mln pracowników jest narażonych na działanie azbestu, przy czym 97 proc. z nich pracuje w budownictwie, a 2 proc. w gospodarowaniu odpadami. Aby wyeliminować zagrożenia związane z azbestem, w ciągu ostatnich 40 lat UE podjęła działania, w wyniku których ograniczono, a następnie w 2005 r. zakazano stosowania azbestu.

Biorąc jednak pod uwagę, że przed wprowadzeniem zakazu zbudowano ponad 220 mln modułów budowlanych, prawdopodobne jest, że wiele z nich nadal zawiera azbest i jest zagrożeniem dla zdrowia. Nadal konieczne jest również gospodarowanie odpadami azbestowymi i usuwanie ich. Inicjatywa „Fala renowacji”, której celem jest, by do 2030 r. co najmniej podwoić roczny wskaźnik renowacji budynków, dodatkowo podkreśla znaczenie kompleksowego podejścia do walki z azbestem. We wniosku dotyczącym zmienionej dyrektywy w sprawie charakterystyki energetycznej budynków, przedstawionym w grudniu 2021 r., zwrócono też uwagę na to, że państwa członkowskie powinny wspierać modernizację charakterystyki energetycznej istniejących budynków, aby przyczynić się do osiągnięcia zdrowego środowiska w pomieszczeniach, np. przez usuwanie substancji niebezpiecznych, takich jak azbest.

Dodatkowe informacje

Pytania i odpowiedzi: w kierunku przyszłości wolnej od azbestu

Zestawienie informacji: ochrona przed azbestem

Komunikat w sprawie działań na rzecz przyszłości wolnej od azbestu

Wniosek dotyczący zmiany dyrektywy w sprawie azbestu w miejscu pracy