Przestępca w chmurze

Nowe przepisy pozwolą organom ścigania w państwach członkowskich UE skuteczniej poszukiwać dowodów w internecie i za granicą, zapewniając jednocześnie odpowiednie gwarancje poszanowania praw i wolności wszystkich zainteresowanych osób.

Pierwszy wiceprzewodniczący Frans Timmermans oświadczył: - Elektroniczny materiał dowodowy odgrywa coraz większą rolę w postępowaniach karnych. Nie możemy pozwolić na to, by przestępcy i terroryści wykorzystywali nowoczesne technologie łączności elektronicznej do ukrywania swojego przestępczego procederu i unikania odpowiedzialności karnej. Europa nie może stanowić dla przestępców i terrorystów kryjówki – czy to w internecie, czy też w świecie realnym. W oparciu o przedstawiony wniosek wprowadzone zostaną niespotykane dotychczas narzędzia, które nie tylko umożliwią właściwym organom gromadzenie elektronicznego materiału dowodowego, lecz także zapewnią solidne gwarancje poszanowania praw i wolności wszystkich osób, których to dotyczy.

Věra Jourová, komisarz UE do spraw sprawiedliwości, konsumentów i równouprawnienia płci, dodała: - Podczas gdy organy ścigania nadal w swojej pracy wykorzystują nieefektywne metody, przestępcy stosują w swoim procederze najnowocześniejsze technologie pozwalające osiągnąć szybkie rezultaty. Musimy wyposażyć organy ścigania w godne XXI w. narzędzia do zwalczania przestępczości, zważywszy że do popełniania przestępstw przestępcy stosują metody na miarę XXI w.

Przestępcy i terroryści wykorzystują wiadomości tekstowe, e-maile i aplikacje do komunikowania się ze sobą. W ponad połowie wszystkich prowadzonych obecnie postępowań karnych wystosowano transgraniczne wnioski o pozyskanie elektronicznego materiału dowodowego będącego w posiadaniu dostawców usług w innym państwie członkowskim lub poza UE. Aby uzyskać tego rodzaju dane, konieczna jest współpraca sądowa i wzajemna pomoc prawna, przy czym jednak proces ten jest obecnie zbyt powolny i uciążliwy. Obecnie w przypadku niemal dwóch trzecich przestępstw, gdy materiał dowodowy znajduje się w innym państwie, nie można prawidłowo przeprowadzić śledztwa ani skutecznie pociągnąć sprawców do odpowiedzialności, głównie z powodu czasu, jaki zajmuje zgromadzenie dowodów, bądź ze względu na rozdrobnienie ram prawnych. Wniosek pozwoli wyeliminować tę lukę, czyniąc proces pozyskiwania elektronicznego materiału dowodowego szybszym i wydajniejszym.

Przedmiotowy wniosek:

• wprowadza europejski nakaz wydania materiału dowodowego: dzięki temu organ sądowy w jednym państwie członkowskim będzie mógł wystąpić o elektroniczny materiał dowodowy (taki jak e-maile, wiadomości tekstowe lub wiadomości przesłane za pośrednictwem odpowiedniej aplikacji) bezpośrednio do dostawcy oferującego usługi w Unii i mającego siedzibę lub przedstawicielstwo w innym państwie członkowskim, bez względu na lokalizację danych, a dostawca usług będzie zobowiązany do udzielenia odpowiedzi w terminie 10 dni, a w pilnych przypadkach – w ciągu 6 godzin (w porównaniu z terminem wynoszącym 120 dni w przypadku dotychczas stosowanego europejskiego nakazu dochodzeniowego lub 10 miesięcy w przypadku procedury wzajemnej pomocy prawnej);
• zapobiegnie usuwaniu danych dzięki wprowadzeniu europejskiego nakazu zabezpieczenia danych: pozwoli to organom sądowym w jednym państwie członkowskim zobowiązać dostawcę oferującego usługi w Unii i mającego siedzibę lub przedstawicielstwo w innym państwie członkowskim do zabezpieczenia konkretnych danych, aby umożliwić organowi wystąpienie o te informacje w późniejszym terminie w ramach wzajemnej pomocy prawnej, europejskiego nakazu dochodzeniowego lub europejskiego nakazu wydania materiału dowodowego;
• uwzględnia solidne gwarancje i środki zaradcze: oba nakazy można będzie wydawać wyłącznie w ramach postępowań karnych i zastosowanie będą miały wszystkie gwarancje procesowe przewidziane w prawie karnym. Nowe przepisy gwarantują wysoki poziom ochrony praw podstawowych, w tym m.in. udział organów sądowych i dodatkowe wymogi warunkujące uzyskanie danych należących do określonych kategorii. Przewidziano w nich również rozwiązania gwarantujące poszanowanie prawa do ochrony danych osobowych. Dostawcom usług oraz osobom, o których dane wystąpiono, przysługiwać będą różne gwarancje, takie jak możliwość wystąpienia przez dostawcę usług o rewizję, jeżeli np. nakaz w oczywisty sposób narusza Kartę praw podstawowych Unii Europejskiej;
• zobowiąże dostawców usług do wyznaczenia przedstawiciela prawnego na terenie Unii:aby zapewnić objęcie wszystkich dostawców usług, którzy oferują swoje usługi w Unii Europejskiej, tymi samymi obowiązkami, nawet wówczas, gdy ich siedziba mieści się w państwie trzecim, zobowiązano ich do wyznaczenia przedstawiciela prawnego na terenie Unii odpowiedzialnego za odbiór, wypełnianie i egzekwowanie decyzji i nakazów wydawanych przez właściwe organy państwa członkowskiego do celów zgromadzenia dowodów w postępowaniu karnym;
• zagwarantuje pewność prawa przedsiębiorstwom i dostawcom usług: podczas gdy obecnie organy ścigania występujące o udostępnienie materiału dowodowego często muszą liczyć na dobrą wolę dostawców usług, w przyszłości stosowanie do wszystkich dostawców usług tych samych przepisów regulujących tryb występowania o przekazanie elektronicznego materiału dowodowego przyczyni się do zwiększenia pewności prawa dla organów i dostawców usług.

Kontekst

Bezpieczeństwo stanowi priorytet polityczny Komisji pod przewodnictwem Jeana-Claude'a Junckera od początku jej kadencji – począwszy od wytycznych politycznych przewodniczącego Jeana-Claude'a Junckera z lipca 2014 r. a skończywszy na ostatnim orędziu o stanie Unii z 13 września 2017 r.

W opublikowanej w kwietniu 2015 r. Europejskiej agendzie bezpieczeństwa Komisja zobowiązała się do dokonania przeglądu przeszkód utrudniających prowadzenie dochodzeń w sprawach karnych. W następstwie tragicznych wydarzeń, które miały miejsce w Brukseli 22 marca 2016 r., unijni ministrowie sprawiedliwości i spraw wewnętrznych za priorytet uznali przyjęcie środków służących wydajniejszemu i skuteczniejszemu zabezpieczaniu i pozyskiwaniu elektronicznego materiału dowodowego. Od tego czasu kwestia ta była kilkakrotnie dyskutowana przez ministrów i została ponownie podkreślona przez europejskich przywódców w konkluzjach z czerwca 2016 r. dotyczących usprawnienia wymiaru sprawiedliwości w sprawach karnych w cyberprzestrzeni.

Przedstawiony dzisiaj wniosek jest wyrazem starań podejmowanych przez Komisję w celu wypełnienia zobowiązania do skuteczniejszej ochrony europejskich obywateli podjętego we wspólnej deklaracji w sprawie priorytetów legislacyjnych UE na lata 2018–2019.

Dodatkowe informacje

• Rozporządzenie w sprawie elektronicznego materiału dowodowego
• Dyrektywa w sprawie przedstawicieli prawnych
• Pytania i odpowiedzi
• Nota informacyjna
• Komunikat prasowy – Unia bezpieczeństwa: Komisja przedstawia nowe środki pozbawiające terrorystów możliwości działania