Ochrona konkurencji

Po dogłębnej ocenie i przeglądzie obowiązujących przepisów Komisja Europejska przyjęła zmienione rozporządzenia w sprawie wyłączeń grupowych dotyczących horyzontalnych porozumień badawczo-rozwojowych oraz specjalizacyjnych („HBER”), którym towarzyszą zmienione wytyczne horyzontalne. Zmienione rozporządzenia HBER i wytyczne zapewniają przedsiębiorstwom jaśniejsze i aktualne wskazówki, które pomogą im w ocenie zgodności ich porozumień horyzontalnych z unijnymi regułami konkurencji. Nowe rozporządzenia wejdą w życie 1 lipca 2023 r., natomiast wytyczne horyzontalne wejdą w życie po ich opublikowaniu w Dzienniku Urzędowym UE.

Główne zmiany wprowadzone zaktualizowanymi przepisami

Rozporządzenia HBER wyłączają porozumienia badawczo-rozwojowe i specjalizacyjne z zakazu określonego w art. 101 ust. 1 Traktatu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej („TFUE”), pod pewnymi warunkami. Przepisy te tworzą zatem „bezpieczną przystań” i oferują grupowe wyłączenie niektórych porozumień spod stosowania reguł konkurencji.

Przyjęte zmienione przepisy obejmują następujące zmiany:

• Rozszerzenie zakresu rozporządzenia w sprawie wyłączeń grupowych dotyczących porozumień specjalizacyjnych w celu objęcia nim większej liczby rodzajów porozumień produkcyjnych zawartych przez więcej niż dwie strony. Ponadto w zmienionych przepisach wprowadzono bardziej elastyczne podejście do obliczania udziałów w rynku do celów stosowania wyłączenia grupowego. Zawierają one również szczegółowe wytyczne dotyczące stosowania tych ostatnich.
• Jaśniejszy i elastyczniejszy sposób obliczania udziałów w rynku do celów stosowania rozporządzenia w sprawie wyłączeń grupowych dotyczących porozumień badawczo-rozwojowych oraz wytyczne dotyczące jej stosowania. W szczególności zmienione przepisy nadają większe znaczenie ochronie konkurencji w zakresie innowacji, zwłaszcza w przypadkach, gdy obliczenie udziałów w rynku nie jest możliwe, i w tym kontekście podkreślają uprawnienia Komisji i krajowych organów ochrony konkurencji do wycofania przywileju wyłączenia w indywidualnych problematycznych przypadkach.
• Aktualizacja rozdziału wprowadzającego wytycznych horyzontalnych o najnowsze orzecznictwo dotyczące kluczowych pojęć, takich jak praktyki uzgodnione, potencjalna konkurencja, ograniczenia ze względu na cel i skutek oraz ograniczenia dodatkowe. Rozdział ten zawiera również nowe wskazówki dotyczące stosowania art. 101 TFUE do porozumień między spółkami joint venture a ich spółkami dominującymi, a także rozszerzone wskazówki dotyczące stosowania wytycznych horyzontalnych do porozumień obejmujących współpracę w zakresie więcej niż jednego rodzaju działalności (np. produkcji i komercjalizacji).
• Nowa sekcja dotycząca porozumień w sprawie wspólnego korzystania z infrastruktury łączności ruchomej odzwierciedlająca najnowsze praktyki w zakresie egzekwowania przepisów, zawarta w rozdziale wytycznych horyzontalnych dotyczącym porozumień produkcyjnych. Nowe wytyczne określają czynniki istotne dla oceny tych porozumień i zawierają wykaz minimalnych warunków, które przedsiębiorstwa muszą spełnić, aby ograniczyć ryzyko naruszenia reguł konkurencji.
• Rozszerzenie i wyjaśnienie rozdziału wytycznych horyzontalnych dotyczącego porozumień o zakupach w celu odzwierciedlenia najnowszych praktyk w tym zakresie. W zmienionym rozdziale wyjaśniono rozróżnienie między wspólnymi zakupami a kartelami nabywców. Wyjaśniono w nim w również, że wspólne zakupy obejmują również ustalenia, w ramach których nabywcy wspólnie negocjują warunki zakupu, ale każdy nabywca dokonuje zakupu niezależnie. Nadaje on również większe znaczenie ewentualnym antykonkurencyjnym skutkom na rynkach zakupu wyższego szczebla i zawiera wskazówki dotyczące niektórych wspólnych taktyk negocjacyjnych, w tym stosowania tymczasowego wstrzymania zamówień.
• Rozszerzenie rozdziału wytycznych horyzontalnych dotyczącego porozumień o komercjalizacji o nową sekcję dotyczącą konsorcjów wspólnie składających ofertę oraz wskazówki dotyczące tego, jak je odróżnić od zmowy przetargowej.
• Zmieniona struktura i rozszerzenie rozdziału dotyczącego wymiany informacji, aby uwzględnić najnowsze orzecznictwo i doświadczenia w zakresie egzekwowania prawa. Zmieniony rozdział zawiera dodatkowe wyjaśnienia dotyczące: (i) pojęcia szczególnie chronionych informacji handlowych; (ii) rodzajów wymiany informacji, które mogą stanowić ograniczenie konkurencji ze względu na cel; (iii) potencjalnych prokonkurencyjnych skutków zbioru danych; (iv) pośrednich form wymiany informacji, w tym porozumień podstawowych i powiązanych; (v) sygnalizowania antykonkurencyjnego poprzez publiczne ogłoszenia oraz (vi) praktycznych działań, które przedsiębiorstwa mogą podjąć, aby uniknąć naruszeń, takich jak ograniczenie zakresu wymiany, korzystanie z zespołów clean team lub niezależnych powierników oraz otwarte zdystansowanie się.
• Zmiana rozdziału dotyczącego porozumień standardyzacyjnych w celu zapewnienia większej elastyczności wymogu otwartego uczestnictwa w procesie ustanawiania norm. W zmienionym rozdziale (i) wyjaśniono również, że ujawnienie przez strony porozumienia standaryzacyjnego maksymalnej skumulowanej stawki opłat licencyjnych nie jest sprzeczne z zasadami konkurencji, oraz (ii) doprecyzowano wymóg ujawniania przez uczestników odpowiednich praw własności intelektualnej.
• Nowy rozdział wytycznych horyzontalnych obejmujący porozumienia w sprawie zrównoważonego rozwoju, w którym wyjaśniono, że przepisy antymonopolowe nie stoją na przeszkodzie porozumieniom między konkurentami dążącym do osiągnięcia celu zrównoważonego rozwoju. Nowe wytyczne zawierają szeroką definicję celów zrównoważonego rozwoju, opartą na celach zrównoważonego rozwoju ONZ, oraz różne przykłady porozumień w sprawie zrównoważonego rozwoju, które zasadniczo nie wchodzą w zakres art. 101 ust. 1 TFUE. Nowe przepisy zapewniają również „bezpieczną przystań” dla porozumień standaryzacyjnych w sprawie zrównoważonego rozwoju, które spełniają określone warunki. Wyjaśniono w nich też, w jaki sposób można wyłączyć porozumienie w sprawie zrównoważonego rozwoju, poprzez opisanie, jakie rodzaje korzyści można uwzględnić. Nowy rozdział zawiera również hipotetyczne przykłady ilustrujące stosowanie art. 101 TFUE. W nowym rozdziale dotyczącym zrównoważonego rozwoju przypomina się również przedsiębiorstwom pragnącym zawrzeć porozumienie w sprawie zrównoważonego rozwoju, że mogą one zwrócić się do Komisji o nieformalne wskazówki w celu zapewnienia zgodności z unijnymi regułami konkurencji. Zapewnienie takich wskazówek może stanowić uzupełnienie ogólnych ram analizy określonych w nowym rozdziale dotyczącym zrównoważonego rozwoju.

Więcej szczegółów na temat najważniejszych zmian można znaleźć w nocie objaśniającej dołączonej do zmienionych przepisów.

Zmienione przepisy dotyczące porozumień horyzontalnych zapewniają przedsiębiorstwom jasne wskazówki, które pomogą im w ocenie zgodności ich umów o współpracy z unijnymi regułami konkurencji. Dotyczy to też wspólnych inicjatyw w zakresie zrównoważonego rozwoju. Te aktualne wytyczne to kluczowe narzędzie w dążeniu do transformacji ekologicznej i cyfrowej. Margrethe Vestager, wiceprzewodnicząca wykonawcza odpowiedzialna za politykę konkurencji - 01/06/2023

Kontekst przeglądu

W maju 2021 r. Komisja opublikowała dokument roboczy służb Komisji zawierający wyniki oceny rozporządzeń HBER z 2010 r. i wytycznych horyzontalnych z 2011 r. Ocena wykazała, że są to użyteczne narzędzia, znacznie ułatwiające przedsiębiorstwom samodzielną ocenę porozumień horyzontalnych i przyczyniające się do zmniejszenia kosztów przestrzegania przepisów, jakie muszą one ponosić. Ocena wskazała jednak również na to, że należy dostosować te przepisy do zmian, które zaszły na rynku i w społeczeństwie od czasu ich przyjęcia.

W następstwie tej oceny w czerwcu 2021 r. Komisja rozpoczęła ocenę skutków, w trakcie której zgromadziła dalsze dowody dotyczące obszarów wymagających poprawy, m.in. dzięki otwartym konsultacjom publicznym, warsztatom dla zainteresowanych podmiotów, rozmowom z zainteresowanymi stronami i krajowymi organami ochrony konkurencji, a także dzięki ukierunkowanym ekspertyzom.

W marcu 2022 r. Komisja rozpoczęła konsultacje publiczne w sprawie projektów zmienionych rozporządzeń HBER i wytycznych horyzontalnych. Wyniki konsultacji publicznych podsumowano w opublikowanym dziś sprawozdaniu z oceny skutków. Sprawozdanie to zawiera bardziej szczegółowe informacje na temat działań konsultacyjnych oraz oceny proponowanych zmian.

O rozporządzeniach HBER

Art. 101 ust. 1 TFUE zakazuje zawierania przez przedsiębiorstwa porozumień, które ograniczają konkurencję. Zgodnie z art. 101 ust. 3 TFUE takie porozumienia są jednak zgodne z rynkiem wewnętrznym, jeżeli przyczyniają się do polepszenia produkcji lub dystrybucji produktów bądź do popierania postępu technicznego lub gospodarczego, przy zastrzeżeniu dla konsumentów słusznej części zysku, który z tego wynika, oraz bez wyeliminowania konkurencji.

Rozporządzenia HBER wyłączają spod zakazu przewidzianego w art. 101 ust. 1 TFUE porozumienia specjalizacyjne spełniające określone warunki i tym samym tworzą dla nich „bezpieczną przystań”. Rozporządzeniom HBER towarzyszą wytyczne horyzontalne dotyczące tego, jak: (i) stosować rozporządzenia HBER, (ii) oceniać porozumienia badawczo-rozwojowe i specjalizacyjne, które wykraczają poza obszar „bezpiecznej przystani” oraz (iii) oceniać różne inne powszechne rodzaje porozumień o współpracy między konkurującymi przedsiębiorstwami. Obejmują one porozumienia o wspólnych zakupach i wspólnej komercjalizacji, porozumienia standaryzacyjne, wymianę informacji i porozumienia w sprawie zrównoważonego rozwoju.

Dodatkowe informacje

Na stronie internetowej DG ds. Konkurencji można znaleźć uwagi zainteresowanych stron przedłożone podczas ewaluacji i oceny skutków, streszczenia różnych działań konsultacyjnych, dokument roboczy służb Komisji dotyczący oceny, ekspertyzy opracowane na potrzeby oceny skutków oraz sprawozdanie z oceny skutków.

Nie przegap okazji, by wysłuchać debaty na temat niektórych kluczowych zmian w rozporządzeniach HBER i wytycznych horyzontalnych w drugim odcinku webcastu „Let's Talk Competition” 26 czerwca 2023 r. o godz. 13:00 (czasu środkowoeuropejskiego). Więcej informacji można znaleźć na stronie internetowej poświęconej temu wydarzeniu.

• Pytania i odpowiedzi dotyczące przyjęcia nowych rozporządzeń w sprawie wyłączeń grupowych dotyczących porozumień horyzontalnych oraz nowych wytycznych horyzontalnych