Przejdź do treści głównej
Przedstawicielstwo w Polsce
Artykuł prasowy17 maja 2022Przedstawicielstwo w Polsce

Literatura przeciw homofobii

Czy literatura może przeciwdziałać homofobii? O tym rozmawiali goście debaty w Domu Europy we Wrocławiu: Lutz van Dijk i Remigiusz Ryziński. Wydarzenie zorganizowano 16 maja w przededniu Międzynarodowyego Dnia Przeciw Homofobii, Transfobii i Bifobii.

z_widokiem_na_literature_przeciw_homofobii2

Lutz van Dijk to niemiecko-holenderski badacz, pisarz i aktywista, od lat podejmujący w swojej twórczości wątki antydyskryminacyjne. Jego najszerzej rozpoznawalną pracą jest "Cholernie mocna miłość" - opowieść o więzionym na mocy nazistowskiego paragrafu 175 Stefanie K. W 2021 r. na polskim rynku wydawniczym ukazała się współredagowana przez van Dijka książka "Auschwitz. Pamięć o nieheteronormatywnych więźniach obozu". Remigiusz Ryziński to z kolei polski filozof, wykładowca akademicki i reportażysta, autor czterech książek non-fiction. Jego najnowsza publikacja to "Hiacynt. PRL wobec homoseksualistów", w której przygląda się akcji ewidencjonowania homoseksualnych mężczyzn przez Milicję Obywatelską w połowie lat 80. XX wieku. Moderatorem spotkania był Dawid Janiuś.

Obaj autorzy są przedstawicielami różnych pokoleń, mają odmienne doświadczenia pisarskie i aktywistyczne, inne metody pracy,  ale ich twórczości przyświeca jeden cel - opisanie mechanizmów zinstytucjonalizowanej opresji, która na celownik bierze członków społeczności LGBTIQ. Zarówno van Dijk jak i Ryziński starali się unikać podczas debaty budowania bezpośrednich i upraszczających paralel pomiędzy okresami, którymi się zajmują. Wprawdzie autorzy opisują podobne systemy polityczne, ale podejścia narodowego socjalizmu i komunizmu (w polskim wydaniu) do osób homoseksualnych wykazują zasadnicze różnice. W przypadku nazistowskich Niemiec, represje miały charakter systemowy, polegały w głównej mierze na opacznie rozumianej “reedukacji”, podobnej w założeniach do współczesnych “terapii” konwersyjnych. Homoseksualni mężczyźni osadzani byli w ośrodkach penitencjarnych oraz bezpośrednio w obozach koncentracyjnych, gdzie, zepchnięci na dno więziennej hierarchii, byli poddawani regularnym torturom, które w efekcie doprowadziły do śmierci blisko 60% skazanych na mocy paragrafu 175. Komunistyczna akcja o kryptonimie “Hiacynt” nie była usankcjonowana żadnymi przepisami prawnymi penalizującymi stosunki homoseksualne. Nie miała ona też na celu “reedukowanie” homoseksualistów, ale stworzenie ewidencji MSM (mężczyzn mających seks z innymi mężczyznami). W efekcie w toku przesłuchań stworzono rejestr kilkunastu tysięcy mężczyzn. Oficjalnym powodem rozpoczęcia “Hiacynta” była kryminogenność i wiktymność (wysokie prawdopodobieństwo stania się ofiarami przestępstw) środowiska nieheteronormatywnych mężczyzn.

z_widokiem_na_literature_przeciw_homofobii3

Podczas debaty "Z Widokiem..." obaj autorzy podkreślali jak ważna w ich pracy jest etyka zawodowa w stosunku do ofiar i świadków/świadkiń wspomnianych wydarzeń. Van Dijk powoływał się przede wszystkim na swoją wieloletnią znajomość z Stefanem K., czyli Teofilem Kosińskim, bohaterem "Cholernie mocnej miłości", która z czasem, z relacji zawodowej, przerodziła się w serdeczną przyjaźń. Ryziński podkreślał, że rozmowa i relacjonowanie traumatycznych wydarzeń wymaga ze strony reportażysty nie tylko empatii i delikatności, ale również osobistego zaangażowania.

z_widokiem_na_literature_przeciw_homofobii4

Słuchacze dyskusji "Z Widokiem..." była szczególnie zainteresowana losem nieheteronormatywnych kobiet, jak również osób reprezentujących pozostałe litery akronimu LGBTIQ. Zarówno naziści, jak i polscy komuniści nie byli bezpośrednio zainteresowani ich losem, skupiając się w głównej mierze na homoseksualnych mężczyznach. Kobiety, osoby biseksualne, transpłciowe czy interpłciowe były często skazywane na mocy innych paragrafów, jednak obaj autorzy podkreślali, że nie może to w żadnym wypadku umniejszać ich cierpienia i uzasadniać nikłe zainteresowanie badaczy ich losami. To wciąż słabo zbadane zagadnienia i białe plamy w historii prześladowań, które powinny zostać czym prędzej opisane, tym bardziej, że ofiary i świadkowie/świadkinie odchodzą niewysłuchani/niewysłuchane.

Debata "Z Widokiem na literaturę przeciw homofobii" została zorganizowana we współpracy z Biurem Parlamentu Europejskiego we Wrocławiu. Partnerem wydarzenia było Stowarzyszenie Kultura Równości.  

Jüdische Leben — Berichte aus 4000 Jahren

Tego samego dnia, bezpośrednio po zakończeniu debaty "Z Widokiem...", w Domu Europy we Wrocławiu odbyło sie również autorskie spotkanie z Lutzem van Dijkiem wokół jego najnowszej książki "Jüdische Leben. Berichte aus 4000 Jahren" (pol. Żydowskie życia. Raport z 4000 lat). Niemiecko-holenderski autor podkreślał, że opisanie 4000 lat narodu żydowskiego i 1700 lat judaizmu na ziemiach niemieckich było zadaniem karkołomnym. Zamiast tworzyć wyczerpujące faktograficznie kompendium, postanowił skupić się na jednostkowych losach wybitnych Żydów. Na kartach jego książki-eseju pojawiają się zarówno postaci biblijne, jak również te bliższe czasom współczesnym, jak choćby Anne Frank czy Hannah Arendt.

Oprócz kwestii związanych bezpośrednio z jego najnowszą książką, Lutz van Dijk postanowił podzielić się z publicznością osobista historią, która w efekcie skłoniła go do zajęcia się żydowską historią. Jako młody chłopak, podczas pobytu w Stanach Zjednoczonych, poznał kobietę ocalałą z Holocaustu, która postanowiła podzielić się z nim swoją historią. To doświadczenie dla młodego człowieka okazało się jednym z kluczowych i zainspirowało jego dalszą działalność naukową, pisarską i aktywistyczną.

Spotkanie autorskie wokół książki "Jüdische Leben. Berichte aus 4000 Jahren" zostało zorganizowane we współpracy z Biurem Łącznikowym Wolnego Państwa Saksonia we Wrocławiu.

z_widokiem_na_literature_przeciw_homofobii5

 

Informacje szczegółowe

Data publikacji
17 maja 2022
Autor
Przedstawicielstwo w Polsce