Jedno zdrowie

Jednocześnie w ciągu ostatniego roku antybiotyki przyjęło 23 proc. respondentów, co stanowi najniższy odsetek od 2009 r. i wyraźnie pokazuje, że działania państw członkowskich i Komisji na rzecz podnoszenia świadomości obywateli na temat ryzyka związanego z nadmiernym stosowaniem antybiotyków przynoszą korzyści. Należy jednak zrobić o wiele więcej.

Oporność na środki przeciwdrobnoustrojowe stanowi jedno z największych zagrożeń dla zdrowia ludzi i jest jednym ze wskazanych przez działający w Komisji Urząd ds. Gotowości i Reagowania na Stany Zagrożenia Zdrowia (HERA) trzech największych zagrożeń dla zdrowia, które wymagają środków koordynacji na poziomie UE. Według nowych danych opublikowanych przez Europejskie Centrum ds. Zapobiegania i Kontroli Chorób (ECDC) w całej Unii Europejskiej, Islandii i Norwegii każdego roku z powodu zakażeń wywołanych drobnoustrojami opornymi na antybiotyki umiera ponad 35 tys. osób. Takie zakażenia generują w UE 1,5 mld euro dodatkowych kosztów związanych z opieką zdrowotną i utratą produktywności.

Badanie Eurobarometr: tylko co drugi respondent wie, że antybiotyki nie są skuteczne w zwalczaniu wirusów

Opublikowane dziś specjalne badanie Eurobarometr zawiera przegląd postaw Europejczyków wobec antybiotyków. Główne jego wyniki są następujące:

Stosowanie antybiotyków osiągnęło rekordowo niski poziom: 23 proc. Europejczyków twierdzi, że w minionym roku stosowało antybiotyki w postaci doustnej, co jest najniższym odsetkiem od 2009 r. Waha się on jednak od 42 proc. na Malcie do 15 proc. w Szwecji i Niemczech.
Około 8 proc. antybiotyków przyjmowano bez recepty.
Bardzo duża część Europejczyków przyjmowała antybiotyki bez uzasadnienia (tj. przy zakażeniach wirusowych lub samych objawach).

Badanie wykazało również niepokojący brak wiedzy obywateli na temat właściwego stosowania antybiotyków:

zaledwie połowa (50 proc.) respondentów wie, że antybiotyki nie są skuteczne w zwalczaniu wirusów.
Tylko 3 na 10 Europejczyków wiedziało, że niepotrzebne stosowanie antybiotyków sprawia, że stają się one nieskuteczne, że kurację antybiotykową powinno się przerwać dopiero po zakończeniu całego leczenia, że antybiotyki często powodują skutki uboczne, takie jak biegunka, oraz nie są skuteczne w leczeniu przeziębień.

Dane ECDC: gwałtowny wzrost oporności na środki przeciwdrobnoustrojowe

Z nowych danych opublikowanych dziś przez ECDC wynika, że ogólnie w latach 2016–2020 w UE/EOG znacznie wzrosła liczba zakażeń i zgonów spowodowanych opornością na środki przeciwbakteryjne. W latach 2017–2021 odnotowano również wzrost liczby i odsetka zgłoszonych inwazyjnych zakażeń Klebsiella pneumoniae i Acinetobacter spp., które są odporne na karbapenemy – grupę antybiotyków często stosowanych jako ostateczność.

W latach 2012–2021 całkowita konsumpcja środków przeciwdrobnoustrojowych u ludzi (w sektorach podstawowej opieki zdrowotnej i szpitali) spadła o 23 proc. Mimo, że świadczy to o znacznym zmniejszeniu nieuzasadnionego stosowania tych leków, znacznie wzrosła również konsumpcja najpowszechniejszych antybiotyków, w szczególności w szpitalach. Na przykład w latach 2012–2021 konsumpcja karbapenemów w szpitalach wzrosła o 34 proc.

Co robi Komisja, aby rozwiązać ten problem?

Rosnące zagrożenie uwypukla potrzebę zwalczania oporności na środki przeciwdrobnoustrojowe za pomocą podejścia „Jedno zdrowie”, w którym uznaje się wzajemne powiązania między zdrowiem ludzi, zdrowiem zwierząt i środowiskiem. Na początku bieżącego roku weszły w życie nowe unijne przepisy, które mają zapewnić skuteczność środków przeciwdrobnoustrojowych o kluczowym znaczeniu w medycynie dzięki zakazowi ich stosowania w weterynarii.

Komisja opublikowała dziś również przegląd krajowych planów działania państw członkowskich dotyczących oporności na środki przeciwdrobnoustrojowe „Jedno zdrowie”. W przeglądzie stwierdzono, że wiele państw członkowskich odniosłoby korzyści z bardziej zdecydowanego stosowania podejścia „Jedno zdrowie” w tej kwestii, z uwzględnieniem wpływu antybiotyków na środowisko. Komisja przedstawiła również opinię grupy ekspertów w dziedzinie efektywnych sposobów inwestowania w zdrowie w celu zarządzania opornością na środki przeciwdrobnoustrojowe w całym systemie opieki zdrowotnej.

W pierwszej połowie 2023 r. Komisja zintensyfikuje działania w zakresie oporności na środki przeciwdrobnoustrojowe w proponowanym zaleceniu Rady oraz w ramach proponowanej zmiany prawodawstwa farmaceutycznego UE. W 2023 r. UE rozpocznie wspólne działanie w zakresie oporności na środki przeciwdrobnoustrojowe o wartości 50 mln euro z państwami członkowskimi, Norwegią, Islandią i Ukrainą w ramach Programu UE dla zdrowia.

W ramach unijnego programu badawczego „Horyzont 2020” przeznaczono ponad 690 mln euro na wsparcie badań naukowych i innowacji w tej dziedzinie. W pierwszych dwóch latach realizacji programu „Horyzont Europa” na 13 projektów badawczych dotyczących oporności na środki przeciwdrobnoustrojowe przeznaczono 32,5 mln euro.

Kontekst

Oporność na środki przeciwdrobnoustrojowe pojawia się, gdy drobnoustroje z upływem czasu zmieniają się i przestają reagować na leki, które mają je zabijać. Utrudnia to leczenie zakażeń i zwiększa ryzyko wystąpienia chorób, poważnych schorzeń i zgonów.

Europejski Dzień Wiedzy o Antybiotykach jest to europejska inicjatywa w dziedzinie zdrowia organizowana co roku 18 listopada, która ma na celu podnoszenie wiedzy o zagrożeniach związanych z opornością na środki przeciwdrobnoustrojowe oraz znaczeniu rozważnego stosowania antybiotyków. Koordynuje ją Europejskie Centrum ds. Zapobiegania i Kontroli Chorób we współpracy ze Światowym Tygodniem Wiedzy o Antybiotykach (18–24 listopada).

Badanie Eurobarometr przeprowadzono w 27 państwach członkowskich od 21 lutego do 21 marca 2022 r. Pełne wyniki, również w podziale na poszczególne państwa członkowskie, są dostępne tutaj.

Dodatkowe informacje

Antybiotyki zabijają bakterie, a nie wirusy. Nadużywanie antybiotyków zwiększa oporność bakterii na leki. Dlatego też oporność na środki przeciwdrobnoustrojowe jest często postrzegana jako kolejny poważny kryzys zdrowotny. Badanie, które dziś przedstawiamy pokazuje, dlaczego ryzyko to istnieje. Walkę z cichą pandemią oporności na środki przeciwdrobnoustrojowe należy prowadzić za pomocą podejścia „Jedno zdrowie”, polegającego m.in. na ostrożniejszym stosowaniu antybiotyków zarówno u ludzi, jak i u zwierząt. Ma to kluczowe znaczenie dla każdego obywatela, a każdy pracownik służby zdrowia powinien brać udział w tych wspólnych staraniach.

Stella Kyriakides, komisarz do spraw zdrowia i bezpieczeństwa żywności - 17/11/2022

Informacje szczegółowe

Data publikacji: 17 listopada 2022
Autor: Przedstawicielstwo w Polsce