Glifosat pod lupą Komisji

W przyjętym komunikacie Komisja udzieliła odpowiedzi na europejską inicjatywę obywatelską (EIO) „Zakaz stosowania glifosatu i ochrona ludzi i środowiska przed toksycznymi pestycydami” i zobowiązała się do przedstawienia wniosku ustawodawczego w 2018 r. w celu zwiększenia przejrzystości i jakości badań stosowanych w ocenach naukowych substancji.

W odpowiedzi na europejską inicjatywę obywatelską Komisja Europejska uwzględnia obawy obywateli UE i zapowiada wprowadzenie środków, dzięki którym procesy zatwierdzania, ograniczania lub zakazywania stosowania pestycydów staną się w przyszłości bardziej przejrzyste.

Dzisiejszy komunikat jest zapowiedzią dalszych działań:

• w odpowiedzi na inicjatywę obywatelską w sposób szczegółowy wyjaśniono unijne przepisy dotyczące pestycydów;
• zapowiedziano przedstawienie wiosną 2018 r. wniosku ustawodawczego, którego celem będzie poprawa przejrzystości, jakości oraz niezależności ocen naukowych substancji, w tym upublicznienie nieprzetworzonych danych, oraz;
• zapowiedziano zmiany w przepisach w celu usprawnienia zarządzania prowadzonymi badaniami, na przykład poprzez włączenie organów publicznych do procesu decydowania o tym, jakie badania należy przeprowadzić w danym przypadku.

Po dokonaniu dogłębnej naukowej oceny wszystkich dostępnych danych na temat glifosatu, w której stwierdzono, że nie istnieje związek pomiędzy glifosatem a występowaniem nowotworów u ludzi, a także w związku z pozytywnym wynikiem głosowania przedstawicieli państw członkowskich z dnia 27 listopada 2017 r.^[1] Komisja podjęła decyzję o odnowieniu zatwierdzenia glifosatu na okres 5 lat. Choć przy spełnieniu wszystkich wymaganych kryteriów Komisja zazwyczaj proponuje udzielenie zezwolenia na okres 15 lat, glifosat został potraktowany w sposób szczególny. Kwestia ta wielokrotnie była przedmiotem dyskusji na posiedzeniach Komisji. W ciągu ostatnich kilku miesięcy Komisja dążyła do podjęcia decyzji, która mogłaby zgromadzić możliwie najszersze poparcie ze strony państw członkowskich przy jednoczesnym zapewnieniu wysokiego poziomu ochrony zdrowia ludzi i środowiska, zgodnie z prawodawstwem UE. W ostatecznej wersji wniosku w sprawie odnowienia zatwierdzenia glifosatu na okres 5 lat Komisja uwzględniła także ostatnie niewiążące rezolucje przyjęte przez Parlament Europejski.

Pierwszy wiceprzewodniczący Komisji Frans Timmermans powiedział: - Niezwykle cieszy mnie fakt, że ponad milion obywateli UE poświęciło swój czas i bezpośrednio zaangażowało się w tak istotną sprawę. Komisja wysłuchała postulatów inicjatywy i teraz podejmie odpowiednie działania. Potrzebna jest większa przejrzystość procesów decyzyjnych w tym obszarze. Wiosną przyszłego roku Komisja przedstawi też obiecane wnioski w sprawie wody pitnej w odpowiedzi na inną inicjatywę zakończoną powodzeniem. Podsumowując, jestem ogromnym zwolennikiem prawa, które pozwala obywatelom angażować się w ten sposób i nalegam, aby Parlament i Rada poczyniły szybkie postępy w pracach nad naszymi wnioskami mającymi na celu ułatwienie procedur, tak aby europejskie inicjatywy obywatelskie mogły być bardziej skuteczne.

Vytenis Andriukaitis, komisarz UE do spraw zdrowia i bezpieczeństwa żywności, powiedział: - Od początku mojej kadencji jestem gorącym zwolennikiem większej przejrzystości w podejmowaniu decyzji, a także w zakresie dostępu do badań naukowych, które są podstawą procesu zatwierdzania substancji czynnych. Najpóźniej wiosną 2018 r. przedstawię wniosek, w którym kwestie te zostaną odpowiednio uwzględnione. Równie ważne jest jednak, aby państwa członkowskie uznały swoją odpowiedzialność w kwestii udzielania zezwoleń na pestycydy na swoich własnych rynkach. Powinny one także zagwarantować, aby pestycydy były stosowane w sposób zrównoważony oraz aby przestrzegane były wymogi dotyczące etykiet. Przejrzystość, niezależność oraz zrównoważone stosowanie to nasze główne cele w kwestii pestycydów. To one powinny stanowić podstawę naszej pracy i właśnie na tym zamierzam się skoncentrować.

Odpowiedź Komisji na trzy postulaty EIO:

1. „Wprowadzenie zakazu stosowania środków chwastobójczych na bazie glifosatu, narażenie na które wiąże się z występowaniem nowotworów u ludzi i doprowadziło do degradacji ekosystemów”

To państwa członkowskie odpowiedzialne są za udzielanie zezwoleń, stosowanie lub wprowadzanie zakazu stosowania produktów na bazie glifosatu na swoim terytorium. Na poziomie UE zatwierdzane są jedynie substancje, których bezpieczeństwo zostało obiektywnie wykazane. Po dokonaniu dokładnej naukowej oceny wszystkich dostępnych danych na temat glifosatu, w której stwierdzono, że nie istnieje związek pomiędzy glifosatem a występowaniem nowotworów u ludzi, a także w związku z pozytywnym wynikiem głosowania przedstawicieli państw członkowskich z dnia 27 listopada 2017 r. Komisja podjęła dziś decyzję o odnowieniu zatwierdzenia glifosatu na okres 5 lat. Aby zapewnić pełną odpowiedzialność polityczną Komisji, przewodniczący Jean-Claude Juncker kilkakrotnie wprowadził tę kwestię do porządku obrad kolegium. W oparciu te dyskusje polityczne oraz biorąc pod uwagę stanowisko Parlamentu Europejskiego, Komisja postanowiła skrócić okres proponowanego odnowienia zatwierdzenia substancji z 15 do 5 lat, co zapewnia również możliwie najszersze poparcie ze strony państw członkowskich.

2. „Zadbanie o to, by ocena naukowa pestycydów służąca zatwierdzeniu regulacyjnemu przez UE opierała się wyłącznie na opublikowanych badaniach zleconych przez właściwe organy publiczne, a nie przez sektor pestycydów”

Komisja w pełni zgadza się, że przejrzystość w ocenach naukowych oraz w procesie podejmowania decyzji ma zasadnicze znaczenie dla zapewnienia zaufania do ram regulacyjnych związanych z bezpieczeństwem żywności. Utrzymanie oraz zwiększanie solidności, przejrzystości i niezależności ocen naukowych jest kwestią kluczową. Te i inne istotne aspekty, takie jak zarządzanie Europejskim Urzędem ds. Bezpieczeństwa Żywności (EFSA), zostaną uwzględnione we wniosku ustawodawczym, który Komisja przedstawi najpóźniej wiosną 2018 r. Komisja zaproponuje wprowadzenie zmian do obecnych przepisów, dzięki którym zapewniony zostanie publiczny dostęp do badań naukowych. Obywatele muszą mieć możliwość zrozumienia sposobu podejmowania tak dalekoidących decyzji, jak decyzje o zatwierdzeniu lub zakazaniu określonych substancji. Odpowiedzialność polityczna i poprawa przejrzystości stanowią dwie strony tego samego medalu.

3. „Wytyczenie wiążących celów ograniczenia stosowania pestycydów dla całej UE z myślą o zapewnieniu przyszłości wolnej od pestycydów”

Polityka UE już dzisiaj ukierunkowana jest na ograniczanie zależności od pestycydów i dążenie do przyszłości wolnej od pestycydów, co jest zgodne z postulatami europejskiej inicjatywy obywatelskiej. Komisja będzie starała się zadbać o to, aby państwa członkowskie wywiązywały się ze swoich zobowiązań wynikających z dyrektywy w sprawie zrównoważonego stosowania oraz aby dążyły do ograniczania zależności od pestycydów. Zachęcono ponadto państwa członkowskie do ustalenia bardziej precyzyjnych i wymiernych celów w ramach ich krajowych planów działania. W celu monitorowania tendencji w zakresie ograniczania zagrożeń związanych ze stosowaniem pestycydów na poziomie UE Komisja ustanowi zharmonizowane wskaźniki ryzyka jako uzupełnienie istniejących krajowych wskaźników ryzyka. Dzięki nim Komisja będzie w stanie określić skuteczność stosowanych środków podczas dokonywania oceny przyszłych wariantów polityki. Na podstawie uzyskanych danych Komisja dokona ponownej oceny sytuacji i zbada potrzebę wytyczenia ogólnounijnych wiążących celów dotyczących pestycydów.

Dalsze działania

– W sprawie przygotowania wniosku ustawodawczego:w styczniu 2018 r. opublikowane zostanie sprawozdanie z kontroli sprawności ogólnych zasad prawa żywnościowego, które stanowić będzie podsumowanie obowiązujących przepisów. Jako część procesu przygotowywania wniosku, którego przedstawienie zaplanowano na wiosnę 2018 r., przewidziano również przeprowadzenie konsultacji publicznych.

– W sprawie bardziej zrównoważonego stosowania pestycydów: Komisja będzie śledzić podejmowane w państwach członkowskich działania na podstawie sprawozdania opublikowanego w październiku tego roku.

Kontekst

Procedura odnowienia zatwierdzenia substancji czynnej glifosat wzbudziła duże zainteresowanie i zainicjowała szerszą debatę na temat udzielania zezwoleń na pestycydy oraz ich stosowania w UE. W dniu 27 listopada 2017 r. odbyło się głosowanie, w którym państwa członkowskie opowiedziały się za przyjęciem wniosku Komisji w sprawie odnowienia zatwierdzenia glifosatu na okres 5 lat.

Na wniosek przewodniczącego Jeana-Claude'a Junckera problem został kilkakrotnie przedyskutowany przez kolegium komisarzy. Celem prac Komisji było podjęcie decyzji, która zgromadzi możliwie najszersze poparcie ze strony państw członkowskich przy jednoczesnym zapewnieniu wysokiego poziomu ochrony zdrowia ludzi i środowiska, zgodnie z prawodawstwem UE. Decyzja Komisji poprzedzona została przeprowadzeniem kompleksowego i przejrzystego procesu naukowego, w którym do wiadomości publicznej podano ponad 6000 stron oceny naukowej.

Choć w przypadku spełnienia wszystkich kryteriów zatwierdzenia Komisja zazwyczaj proponuje udzielenie zezwolenia na okres 15 lat, kwestia glifosatu została potraktowana w sposób wyjątkowy. Przy ustalaniu odpowiedniego okresu odnowienia wzięto pod uwagę również inne uzasadnione czynniki, takie jak szybkie tempo ukazywania się nowych informacji na temat substancji. Ponadto w ostatecznej wersji wniosku w sprawie odnowienia zatwierdzenia na okres 5 lat Komisja uwzględniła ostatnie niewiążące rezolucje przyjęte przez Parlament Europejski. Przy podejmowaniu przyjętej dziś formalnie decyzji uważnie przeanalizowano również postulaty europejskiej inicjatywy obywatelskiej „Zakaz stosowania glifosatu i ochrona ludzi i środowiska przed toksycznymi pestycydami”.

Już na początku swojej kadencji przewodniczący Jean Claude Juncker zapowiedział, że zarządzanie przez wstrzymanie się od głosu nie wchodzi w grę i zaproponował zmianę tak zwanej procedury komitetowej w celu zwiększenia przejrzystości w zakresie stanowisk przyjmowanych przez państwa członkowskie oraz zapewnienia większej odpowiedzialności politycznej przed obywatelami w procesie podejmowania decyzji.

Więcej informacji:

• Pełna dokumentacja sprawy, w tym powiązane decyzje podjęte dziś przez Komisję, będzie dostępna tutaj.
• Pytania i odpowiedzi: odpowiedź Komisji na EIO w sprawie glifosatu
• Europejska inicjatywa obywatelska: „Zakaz stosowania glifosatu i ochrona ludzi i środowiska przed toksycznymi pestycydami”
• Proces zatwierdzania pestycydów w UE
• Arkusz informacyjny: „Pestycydy w UE: zatwierdzanie i stosowanie”
• Czytaj nasze wpisy na Twitterze: @Food_EU

^[1] Komitet odwoławczy w dniu 27 listopada 2017 r.; uzyskano pozytywną opinię państw członkowskich – 18 z nich (reprezentujących 65,71 proc. ludności UE) głosowało za przedłużeniem, 9 (32,26 proc.) głosowało przeciw, jedno (2,02 proc.) wstrzymało się od głosu.