Fundusz Obronny coraz bliżej

W świecie rosnącej niestabilności i nasilających się transgranicznych zagrożeń bezpieczeństwa żaden kraj nie odniesie sukcesu, działając w pojedynkę. Dlatego też Komisja Junckera podejmuje bezprecedensowe działania służące ochronie i obronie obywateli Europy. Europejski Fundusz Obronny zaproponowany przez Komisję w czerwcu 2018 r. jako część długoterminowego budżetu UE na lata 2021–2027 wpisuje się w te inicjatywy na rzecz zwiększenia zdolności UE do zapewnienia ochrony swoim obywatelom.

Wiceprzewodniczący Jyrki Katainen, odpowiedzialny za zatrudnienie, wzrost gospodarczy, inwestycje i konkurencyjność, powiedział: - Jest to istotny krok na drodze do urzeczywistnienia europejskiej współpracy w dziedzinie obronności. Europejski Fundusz Obronny pomoże państwom członkowskim lepiej wykorzystać pieniądze podatników, promować silny i innowacyjny przemysł obronny, a także zwiększyć autonomię UE i jej przewagę technologiczną w dziedzinie obrony.

Komisarz do spraw rynku wewnętrznego, przemysłu, przedsiębiorczości i MŚP, Elżbieta Bieńkowska, dodała: - Porozumienie to stanowi kolejny ważny element składowy gwarantujący Europie pozycję silnego podmiotu zapewniającego bezpieczeństwo swoim obywatelom. Fundusz będzie wspierać innowacje technologiczne i współpracę w europejskim sektorze obronności, tak aby Europa odnosiła korzyści z najnowocześniejszych i interoperacyjnych obronnych technologii i sprzętu w nowatorskich dziedzinach, jak np. sztuczna inteligencja, oprogramowania szyfrujące, technologie dronów czy łączność satelitarna.

Porozumienie, które podlega jeszcze ostatecznemu formalnemu przyjęciu przez Parlament Europejski i Radę, opiera się na następujących kluczowych elementach:

• Fundusz zapewni wsparcie podczas całego cyklu rozwoju przemysłowego – od badań naukowych przez opracowywanie prototypów po certyfikację.
• Fundusz będzie finansował, przede wszystkim w formie dotacji, wspólne projekty badawcze.
• Środki z budżetu UE będą dostępne nie tylko na etapie prowadzenia badań i projektowania – na którym nawet 100 proc. finansowania jest możliwe. Z unijnego budżetu współfinansowane będą również inwestycje państw członkowskich w opracowywanie prototypów (współfinansowanie na poziomie do 20 proc.) oraz w działania w zakresie testowania, kwalifikowania i certyfikacji (maksymalnie 80 proc.).
• Poprzez oferowanie zwiększonych proporcji finansowania fundusz zapewni zachęty do transgranicznego udziału w projektach dla wielu MŚP i spółek o średniej kapitalizacji działających w łańcuchu dostaw w sektorze obronności.
• Projekty realizowane w ramach stałej europejskiej współpracy strukturalnej (PESCO), kwalifikujące się do finansowania, mogą otrzymać dodatkowy bonus w wysokości 10 proc., jednak finansowanie nie jest automatyczne.
• Projekty zostaną zdefiniowane zgodnie z priorytetami uzgodnionymi przez państwa członkowskie w ramach wspólnej polityki zagranicznej i bezpieczeństwa, zwłaszcza w kontekście planu rozwoju zdolności (CDP), ale priorytety regionalne i międzynarodowe, np. w kontekście NATO, również mogą być brane pod uwagę.
• Wyłącznie projekty oparte na współpracy co najmniej trzech podmiotów z co najmniej trzech państw członkowskich lub z państw stowarzyszonych kwalifikują się w normalnych warunkach do wsparcia.
• Co najmniej 4 proc., a maksymalnie 8 proc. budżetu zostanie przeznaczone na przełomowe innowacje obarczone wysokim ryzykiem, które będą sprzyjać wzmacnianiu wiodącej roli UE w perspektywie długoterminowej i jej autonomii w dziedzinie obrony.
• Zasadniczo tylko podmioty z siedzibą w UE lub państwach stowarzyszonych i niekontrolowane przez państwa trzecie lub przez podmioty prawne z tych państw kwalifikują się do finansowania. Mające siedzibę w UE spółki zależne spółek z państw trzecich mogą wyjątkowo kwalifikować się do wsparcia ze środków funduszu z zastrzeżeniem określonych warunków gwarantujących, że interesy UE i jej państw członkowskich w zakresie bezpieczeństwa i obrony nie będą zagrożone. Podmioty z siedzibą poza UE nie otrzymają żadnego finansowania ze środków unijnych, ale mogą uczestniczyć we wspólnych projektach. UE nie wyklucza zatem nikogo z Europejskiego Funduszu Obronnego, ustala jednak warunki otrzymania finansowania podobne do tych, jakie dla unijnych firm istnieją na rynkach państw trzecich.

Co dalej?

Wstępne porozumienie polityczne osiągnięte przez Parlament Europejski, Radę i Komisję w ramach tzw. negocjacji trójstronnych musi jeszcze zostać formalnie zatwierdzone przez Parlament Europejski i Radę. Aspekty budżetowe i niektóre powiązane przepisy horyzontalne wniosku dotyczącego Europejskiego Funduszu Obronnego stanowią przedmiot ogólnego porozumienia w sprawie kolejnego długoterminowego budżetu UE, zaproponowanego przez Komisję w maju 2018 r.

Kontekst

W swoich wytycznych politycznych z czerwca 2014 r. przewodniczący Jean-Claude Juncker określił jako priorytet wzmocnienie bezpieczeństwa obywateli europejskich. W orędziu o stanie Unii z 2016 r. zapowiedział utworzenie Europejskiego Funduszu Obronnego.

Od tego czasu Komisja Europejska, pod przewodnictwem Junckera i przy wsparciu państw członkowskich, podejmuje kroki, by urzeczywistnić współpracę w dziedzinie obronności finansowaną z budżetu UE.

Komisja już wytycza drogę dla tego celu w obecnym okresie budżetowym UE, który kończy się w 2020 r. Po raz pierwszy w historii Europy UE stymuluje europejską współpracę obronną i przeznacza na nią 590 mln euro środków budżetowych (90 mln euro na badania naukowe w latach 2017–2019 i 500 mln euro na rozwój wyposażenia i technologii w latach 2019–2020).

• Współpraca na rzecz badań nad obronnością zaczyna nabierać realnych kształtów. Do pierwszych umów o udzielenie dotacji UE w ramach budżetu na 2017 r. należy projekt badawczy Ocean2020. Uczestniczy w nim 42 partnerów z 15 krajów UE, którzy są wspierani podczas misji nadzoru morskiego. W tym celu projekt zakłada włączenie dronów i bezzałogowych okrętów podwodnych do operacji floty. W nadchodzących tygodniach Komisja ogłosi kolejne, oparte na współpracy projekty badawcze w dziedzinie obronności przewidziane w ramach budżetu na 2018 r. Przedstawi też program prac i ostatnią wersję zaproszenia do składania wniosków finansowanego z pozostałej transzy budżetowej na rok 2019.
• Komisja oficjalnie podjęła prace z państwami członkowskimi w sprawie finansowania wspólnych projektów przemysłowych w dziedzinie obronności. Po otrzymaniu opinii państw członkowskich Komisja przyjmie za kilka tygodni po raz pierwszy Europejski program rozwoju przemysłu obronnego (EDIDP), który ma na celu współfinansowanie wspólnych projektów przemysłowych w dziedzinie obronności w ramach budżetu na lata 2019–2020.

Na podstawie tych dwóch programów pilotażowych i po zwiększeniu środków na wstępne finansowanie Komisja zaproponowała w czerwcu 2018 r. obszerny Europejski Fundusz Obronny w wysokości 13 mld euro w ramach kolejnego długoterminowego budżetu UE, obejmujący filar badawczy i filar dotyczący rozwoju zdolności.

Europejski Fundusz Obronny będzie uzupełnieniem środków z innych programów UE zaproponowanych przez Komisję, w szczególności 6,5 mld euro z instrumentu „Łącząc Europę” na rzecz wzmocnienia strategicznej infrastruktury transportowej w celu przystosowania jej do potrzeb mobilności wojskowej oraz 100 mld euro z nowego programu „Horyzont Europa” na badania naukowe i innowacje.

Więcej informacji

• Orędzie o stanie Unii Europejskiej w 2016 r.
• Komunikat prasowy o uruchomieniu Europejskiego Funduszu Obronny, czerwiec 2017 r.
• Komunikat prasowy o pierwszych dotacjach na badania w dziedzinie obronności, luty 2018 r.
• Komunikat prasowy dotyczący wniosku w sprawie ustanowienia Europejskiego Funduszu Obronnego 2021–2027, czerwiec 2018 r.
• Zestawienie informacji o Europejskim Funduszu Obronnym, czerwiec 2018 r.
• Przemówienie komisarz Bieńkowskiej o kwestiach obrony i przestrzeni kosmicznej, styczeń 2019 r.
• Komunikat prasowy o Europejskim programie rozwoju przemysłu obronnego, luty 2019 r.